زمینه کاری مقالهها:
این دو مقاله به بررسی لحیم کاری Reactivr air brazing) RAB) در سرامیک زیرکونیای ثبیت شده با ایتریم (YSZ) پرداخته است. مقاله Mechanical performance of reactive-air-brazed (RAB) ceramic/metal joints for solid oxide fuel cells at ambient temperature (در اینجا مقاله اول می نامیم) اتصال سرامیک YSZ به فولاد فریت crofer 22APa در پیل های سوختی اکسید جامد و مقاله Evolution behavior of AL2O3 nanoparticles reinforcements during reactive air brazing and its role in improving the joint strength (در اینجا مقاله دوم می نامیم) به اتصال سرامیکهای YSZ به یکدیگر به منظور کاربرد در پیلهای سوختی به روش RAB را بررسی میکند.
زیرکونیای تثبیت شده با ایتریم(YSZ):
یک ماده الکترولیتی حائز اهمیت برای تجهیزات الکتروشیمیایی دمای بالا مانند سلولهای سوختی اکسید جامد ، حسگرهای گازی و… میباشد. و دلیل آن، استحکام خوب، قابلیت هدایت یونی بالا و ثبات شیمیایی در دمای بالا میباشد. بسیاری از کابردها نیاز به تهیه اجزای YSZ با اشکال بزگ و پیژیده دارند. اگرچه شکنندگی داتی و استحکام بالا باعث میشود ماشینکاری مشکل گردد. و در مقاله دوم نشان میدهد با روش RAB میتوان این مشکل را برطرف نمود.
لحیمکاری Reactive air brazing) RAB):
این روش لحیمکاری بدون گاز محافظ یا عامل فلاکس در دماهای بالای 900 درجه در کوره و بااعمال کمی نیرو انجام میشود. فیلر مورد استفاده در این روش اصولا برپایهی نقره به همراه اکسید مس برای افزایش ترشوندگی است.
بحث و آزمایش:
ما در اینجا با دوتا مسئله روبرو هستیم:
- پیلهای سوختی اکسید جامد درون محظههای فولادی قرار میگیرن و به وسیلهی رابطهای فولادی بهم متصل میشن. بنابراین به دلیل اختلاف ضریب انبساط حرارتی و تفاوت ویژگیهای مکانیکی و… نحوهی اتصال سرامیک YSZو فولاد مهم است.
- علاوه بر این اتصال YSZ ها با یکدیگر نیز برای ما مهم است. همانطور که گفتیم در ابعاد بزرگ و اشکال پیچیده لازم داریم و به دلیل شکنندگی و استحکام بالا ماشینکاری مشکل است و ما به وسیله اتصال RAB میخواهیم این مشکل را رفع کنیم.
ما در ابتدا میخواهیم پیل سوختی اکسید جامد (sofc) را به فولاد متصل کنیم. دو تا روش داریم: 1. اتصال با شیشه/سرامیکی و این مورد خودش انرژی شکس کمی دارد و این مدل اتصال رد میشود 2. اتصال به وسیلهRAB
و در قسسمت اتصال با RAB با یک بار از فیلر Ag و یک بار دیگر از فیلر Ag-Cuo استفاده کردیم و به وسیله خمش چهار نقطه استحکام آن را مورد بررسی قرار دادیم.
نکته ای که باید به آن اشاره شود این است که چون sofc ها خیلی شکننده هستن استحکام شکست پایین تری از فولاد و اتصال دارد زودتر میشکند و امکان بررسی اتصال RAB را نداریم بنابراین آن را با یک Tz3y جیگزین میکنیم .
شکل(1) نحوه قرار گیری و تشکیل لایه های پیلهای سوختی اکسید جامد را به ما نشان میدهد.
و شکل(2) نیروی لایه لایه شدگی را در روشهای مختلف اتصال را به ما نشان میدهد. منظور از Tz3yb استفاده از مواد braze بدون اکسید مس. درواقع فقط از نقره استفاده کرده است. منظور از Tz3ya یعنی استفاده از نقره به عنوان فیلر همراه با اکسید مس.
شکل1.نمونه قرار گیری لایهها در sofc و آماده کردن آن برای تست خمش چهار نقطهای.
شکل2.نمونه بار_جا به جایی برای نمونه لایه لایه ای بالا
و همانطور که در شکل میبینیم نیروی شکست در sofc از همه کمتر است. دلیل نیروی بیشتر لایه لایه شدگی در خمش 4 نقطه در فیلر بدون اکسید مس این است که در حالتی که اکسید مس در فیلر خود داشته باشیم در فصل مشترک لحیمکاری و فولاد فریتی اکسید کروم، آهن، منگنز مشاهده میشود که دلیل آن واکنش فیلر لحیم با سطح فولاد است. و اگر ما TZ3Y را جایگزین sofc کرده باشیم این اکسیدها ترد هستن و سبب ایجاد ترک در فصل مشترک لحیم و فولاد میشود (شکل3). در حالتی که فیلر بدون اکسید مس باشد، لایه ی اکسید مسی تشکیل نمیشود و همین عامل سبب میشود که شکت در فصل مشترک فولاد، لحیم متمرکز نشود به علاوه به دلیل تغییر شکل پلاستیک در ماتریس نقره این شکست را جبران میکند بدین جهت اتصالی با استحکام بالاتر ایجاد میشود (شکل4).
شکل3. نمونه شکستگی در اتصال TZ3Y با فولاد با فیلر Ag-Cu
شکل4. نمونه شکستگی در اتصال TZ3Y و فولاد فریت با فیلر Ag بدون اکسید مس
و حالا ما میخواهیم روشی برای کاهش تردی ذاتی YSZ بگیم تا ماشینکاری آن آسانتر شود. و دلیل اینکار رو گفتیم به خاطر کاربرد زیاد این سرامک است و نیاز است آن را ابعاد بزرگ و پیچیده مثل پیلهای سوختی درآوریم. روشی که در اینجا استفاده شده است RAB با استفاده از پرکننده Ag-0/8Cu است ولی در RAB بازهم اختلاف ضریب انبساط حرارتی بین سرامیک و لحیم وجود داره و برای کاهش این موضوع از ذرات نانو AL2O3 استفاده میکنند. البته زمانی که از ماده پرکننده نقرا همراه با مس هم استفاده میکندد استحکام اتصال و کم شدن تردی که دنبالش بودن درست میشه ولی دنبال بهتر کردن این موضوع هستند.
ولی موضوعی که پیش میاد متوجه میشوند ذرات آلومینا باعث کاهش ترشوندگی مواد لحیم در سطح سرامیک YSZ میشود (شکل5). و برای حل این موضوع روی سطح سرامیکمون با روش تبخیر در کوره خلاه لایه از ذرات مس قرار میدهند (شکل6) و همانطور که در شکل 5 مشاهده میکنید این عامل باعث کاهش زاویه ترشوندگی میشود.
شکل5. زاویه تماس در شرایط مختلف: a) فیلر Ag-Cu b) فیلر Ag-Cu Al2O3 c) فیلر Ag-Cu Al2O3 با لایه پوششی مس
شکل6. شماتیک دستگاه پوشش تبخیر
و حال دلیل این کاهش زاویه ترشوندگی این است که نانو ذرات Al2O3 با اکسید مس واکنش میدهند و این عامل باعث کاهش اکسید مس در فصل مشترک و در نتیجه کاهش زاویه ترشوندگی میشود. اما این موضوع نشاندهندهی این مورد هست که این ماده تقویت کننده با فیلر ما سازگاری دارد.
همانطور که در شکل 7 (a) میبینید زمانی که تنها از فیلر پایه نقره همراه با اکسید مس استفاده میکنیم اتصال خوبی به ما میدهد. و در اینجا ترک از ناحیه نقره ایجاد میشود چون استحکام زیادی ندارد. شکل 7 (b) مربوط به اتصالی است که ما از تقویت کننده Al2O3 استفاده کردهایم همانطور که مشاهده میشود میبینیم باعث ترک در مرز اتصال شده است. نقاط تیره D مربوط به نانو ذرات اکسید آلومینایی است که تجمع کردهاند و ابعاد میکرو پیدا کردهاند. ابعاد میکرو در حد ابعاد نانو باعث افزایش استحکام و کاهش تفاوت ضریب انبساط حرارتی نمیشود. نقاط خاکستری کمرنگ E مربوط به واکنش اکسید مس با Al2O3 است. و در شکل 7(c) توضیع مس را نشان میدهد و همانطورکه میبینیم در اطراف مرز اتصال کم شده است. شکل 7(d) توزیع AL را نشان میدهد.
با تمام این موضوعها باز هم اتصال با تقویت کننده Al2O3 بدون لایه پوششی استحکام بیشتری از لحیم بدون تقویت کننده است.
شکل7. ریز ساختار اتصالات YSZ با استفاده از a) پرکننده Ag-cu و b ) پرکننده Ag-Cu-AL2O3
c) مس d)آلومنیوم
در ادامه رفتار لحیمکاری با ماده پرکننده Ag-Cu-AL2O3 همراه با پوشش مس بر روی سطح سرامیک را ببرسی میکنیم. همانطور که در شکل 8 مشاهده میکنیم ترک، حفره و نواقص در مرز اتصال ایجاد نشده است . این کاهش زاویهه ترشوندگی باعث افزایش کیفیت اتصال شده است. در شکل 8(a) آمده است 3 قسمت را انتخاب کرده تا دقیقتر بررسی کند. در (e) توزیع مس را نشان میدهد و همانطور که میبینیم توزیع یکنواخت و خوبی دارد و مرز غنی از مس است. در (f) توزیع AL را نشان میدهد که یکنواخت است و این یکنواختی در کیفیت اتصال تاثیر زیادی دارد. شکل (g) توزیع نقره را نشان میدهد که به عنوان فاز ماتریس برای مهم است و میبینیم پیوند قابل اعتمادی ایجاد میکند.
شکل8. a) ساختار اتصالات YSZ پوشش داده با استفاده از پرکننده Ag-Cuo-Al2O3 . تصاویر بزرگنمایی زیاد از هر نقطه در صفحه. B) ناحیه1 c) ناحیه2 d) ناحیه3 . توزیع عناصر e) مس f) آلومینیوم g) نقره
در شکل 9 استحکام برشی در شرایط مختلف لحیمکاری را نشان میدهد. همانطور که میبینیم استحکام اتصال با پرکننده Ag-0/8Cu بدون تقویت کننده 32 مگاپاسکال است و زمانی که از تقویت کننده نانوذرات آلومنیا استفاده میکنیم استحکام افزایش مییابد ولی نه به صورت چمشگیر. زمانی که لایهی پوششی ش بر روی سطح سرامیک استفاده میکنیم استحکام افزایش چمشگیری میکند.
شکل9. استحکام برشی در دمای اتاق اتصالات YSZ در شرایط مختلف
حالا میخواهیم به تاثیر دمای لحیم بپردازیم. دما در اینجا دارای یک اپتیمم است چون اگر دما کم باشد همانند شکا10 (a) در اینجا سیالیت کاهش پیدا میکند در نتیجه حفرههای زیادی ایجاد میشود و قابلیت ترشوندگی کاهش مییابد ولی ابعاد نانو ذرات کوچیک است چون نتوانستهاند به راحتی حرکت و در نتیجه اجتماع کنند. و همانطور که در شکل های 10 میبینیم با افزایش دما سایلیت افزایش مییابد ولی همزامان باعث تجمع ذرات نانو میشود و ابعاد آنها فزایش مییابد و این باعث کاهش کیفیت میشود. و این مورد را در شکل 11 نیز مشاهده میکنیم.
شکل10.تأثیرات درجه حرارت دما در ریزساختار سطحی: a) هزار درجه b) هزار و هشتاد درجه c) هزار و صد درجه d) هزار صدو پنجاه درجه
شکل11. تاثیر دما لحیم بر استحکام برشی در دمای اتاق و اتصالات YSZ روکش دار با استفاده از پرکننده کامپوزیت Ag-CuO-Al2O3 به مدت 30 دقیقه
ما گفتیم هنگامی که ذرات تقویت در ابعاد نانو هستن استحکام برشی ما افزایش مییابد حالا اگر بخواهیم دلیل آن را بیان کنیم به شکل 12 دقت کنین. ما گفتیم در این اتصال شکست در مرزهای نقره و ذرات تقویت کننده ایجاد میشود هنگامی که ذرات ما در حد میکرو هستن هنگامی که ترک به ذرات نانو آلومنیا میرسد نیاز به انرژی بیشتری دارد تا بتواند شکست ایجاد کند چون در مسیر حرکت آن یک مانع ایجاد شده است. ولی هنگامی که ذرات در ح نانو هستن و ترک به آن میرسد مانعهای زیادی بر سر راه ان است و این ترک ها منشعب میشود و انرژی آن کاهش مییابد و برای ایجاد شکست به انرژی بیشتری نیاز دارد. و قابل ذکر است که تشکیل این میکرو ذرات در زمان استفاده از نانو ذرات غیر قابل اجتناب است.
شکل12. زنمایی شماتیک انتشار ترک و اتلاف انرژی تحت عملکرد تنش: (الف) بدون و (ب) با تقویت کننده نانو مقیاس Al2O3
ما کابرد سرامیک YSZ را پیلها سوختی جامد عنوان کردیم. بنابراین مدت زمان طولانی در دمای بالا باید قرار بگیرد پس مهم است که در تغییری در ساختار و خواص آن ایجاد نشود برای این منظور ما YSZ های لحیم شده با استفاده از Ag-Cuo-Al2O3 را به مدت 100 وو 150 ساعت در دمای 800 درجه سانتی گراد قرار دادیم و همانطور که در شکل 13 (a) و (b)میبینیم تغییری در توزیع و ساختار آن مشاهده نمیشود. و همانطور استحکام برشی آن را مورد آزمایش قرار دادند و میبینیم (شکلc) استجکام آن تغییر چشمگیری نکرده است. مهم است ترکیب ناخواستهای به وجود نیامده باشد و همانطور که در شکل 13 (d) میبینیم از نمونهها XRD گرفتن و میبینیم ترکیب جدیدی به وجود نیامده است.
نتیجه گیری:
- اتصال پیلهای سوختی اکسید جامد با لحیم RAB اتصال خوبی را به ما میدهد که دارای استحکام بالاست. فیلر بدون اکسید مس استحکام بیشتری را برای ما حاصل میکند.
- استفاده از نانو ذرات تقویت کننده Al2O3 باعث کاهش خاصی ترشوندگی میشود. این موضوع باعث افزایش ترک و حفره… در مرز اتصال یشد و با استفاده از پوشش مس این مشکل را رفع کردن و باعث شد در پایان، اتصال بدون نقصی ایجاد شود.
- رسوب نانو ذرات آلومینا غیرقابل اجتناب بوده. که باعث تشکیل ذرات در مقیاس میکرو میشود.
- در مقایسه با میکرو ذرات، نانو ذرات مزایای بهتری را در ازایش قدرت اتصال نشان دادهاند. با افزایش دمای لحیمکاری تعداد کمتری از تقویت کنندهها در مقیاس نانو باقی میمانند در نتیجه ویژگیهای اتصال تضعیف شده است.
- آزمون این اتصال در دمای بالا نشان داد که ساختار و توزیع این تقویت کننده تغییرات محدودی را تجربه نمود.
مقالات اخیر
زمینه کاری مقالهها: این دو مقاله به بررسی لحیم کاری Reactivr air brazing) RAB) در سرامیک زیرکونیای ثبیت شده با ایتریم (YSZ) پرداخته است. مقاله…
1-مقدمه آزمون جز اساسی هر فعالیت مهندسی است. در بسیاری از مراحل فرآیند پیچیدهی تولید یک ماده مهندسی (فلزی، پلیمری، سرامیکی یا مرکب)، هنگام شکل…
جوشکاری HFSW (جوشکاری اصطکاکی اغتشاشی ترکیبی) با کمک جوشکاری GTAW در مواد غیر مشابه مانند آلومینیوم6061-T6 Al و فولاد ضد زنگSTS 304 چکیده: هدف از…
رقابت یا جنگ بی چون و چرا؟ رقابت کلمه ای نیست که مستقیما به زبون آورده بشه. ولی غیر قابل انکارهست چه توی زندگی شخصی…
تجربه تلخ و شیرین من در سال 91 بدون برنامه و آموزش و اطلاع کافی از بازار با یک سرمایه خوب شیرجه زدم تو بازار.…
1-مقدمه
آزمون جز اساسی هر فعالیت مهندسی است. در بسیاری از مراحل فرآیند پیچیدهی تولید یک ماده مهندسی (فلزی، پلیمری، سرامیکی یا مرکب)، هنگام شکل دادن این مواد و ساخت قطعه، همچنین در سرهم کردن این قطعهها که به منظور ایجاد فرآورده مهندسی (با هدف برآورده کردن منظور خاص) مونتاژ میشوند، بازرسی و آزمون باید صورت گیرد. نیاز به آزمون با پایان یافتن تولید به طور خودکار از بین نمیرود و لازم است فرآورده در طول عمر کاریاش مورد بازبینی و آزمون قرار گیرد تا تغییرات احتمال ایجاد شده درآن، از قبیل خسارتهای مربوط به خستگی و خوردگی مشخص گردد.
انواع آزمونهای مورد استفاده را میتوان در دوسته کلی جای داد:
- الف. آزمونهای تعیین خواص مواد
- ب. آزمونهای تعیین درستی مواد یا قطعات
آزمونهای دستهی اول عموما از نوع مخرب هستند. این آزمونها روی نمونههای مواد انجام میشوند و ضمن انجام آزمایش، نمونهها آسیب میبینند یا میشکنند. از آزمونهای مخرب میتوان جهت تایید دستورالعمل جوشکاری و کیفیت جوش استفاده کرد که میتوان جهت اطلاع از جزئیات روشهای استاندارد AWS B 0/4 مراجعه کرد. همچنین استاندارد API 1104 چگونگی انجام این آزمونها را برای جوشهای موجود در لوله ها مشخص میکند.
در آزمونهای مخرب خواصی از قبیل استحکام کششی، فشاری و برشی در دمای محیط و دیگر دماها، سفتی، سختی، استحکام ضربه، خواص تابع زمان مانند پدیدههای خستگی و خزش، مقاومت به خوردگی مورد ارزیابی قرار میگیرند. این نتایج از آزمایشهای نظیر آزمایشهای کشش، فشار و برش، سختی، ضربه، خسنگی، خزش و خوردگی به دست میآیند.
2-آزمون کشش
این آزمایش برای نشان دادن اطلاعات پایه و اساسی مواد، مورد استفاده قرار میگیرد که در آن یک نمونه تحت نیروی کششی تک محوری پیوستهای قرار میگیرد و دچار ازدیاد طول میشود. اطلاعات و محاسبات این آزمایش شامل حد الاستیک، درصد ازدیاد طول، مدول الاستیسیته، حد تناسب، درصد کاهش سطح مقطع، استحکام کششی، نقطه تسلیم، استحکام تسلیم و دیگر خواص مرتبط میباشد که با تخریب نمونههای ساخته شده در ابعاد و اشکال استاندارد از جنس ماده تعیین میشود. استاندارد مرجع این آزمایش ASTM E8-69 تعیین شده است.
تهیه نمونه های آزمایش بستگی به اهداف آزمایش و روش آزمایش حاکم و یا مشخصات آن دارد. نمونه کششی معمولاً یک مقطع استاندارد است. این دو شانه و یک دهانه (بخش) در بین آن وجود دارد. شانه ها بزرگ هستند بنابراین می توان آنها را به راحتی گرفت ، در حالی که بخش سنج دارای مقطع کوچکتر است به طوری که تغییر شکل و خرابی در این ناحیه می تواند رخ دهد.
شانه های نمونه آزمایشی را می توان به روش های مختلفی برای جفت گیری از دسته های مختلف در دستگاه تست تولید کرد (شکل1). هر سیستم مزایا و معایبی دارد. به عنوان مثال ، شانه هایی که برای دسته های دندانه دار طراحی شده اند ، آسان و ارزان هستند ، اما تراز کردن نمونه به مهارت تکنسین بستگی دارد. از طرف دیگر ، یک قلاب پین ، تراز خوبی را تضمین می کند. شانه ها و گیره های باریک نیز از هم تراز خوبی برخوردار هستند ، اما تکنسین باید بداند که هر شانه را در یک دستگیره حداقل یک قطر بچسبانید ، در غیر این صورت نخ ها می توانند قبل از شکستگی نمونه نوار بزنند.
شکل1. انواع شانه برای نمونه های کششی. کلیدهای A تا C برای نمونه های گرد است ، در حالی که کلیدهای D و E برای نمونه های مسطح هستند. کلید:
A – یک شانه شیار برای استفاده با شیار B- شانه گرد برای استفاده با گیره های دندانه دارC – شانه انتهایی لب به لب برای استفاده با طوقه شکافD – شانه صاف برای استفاده با گیره های دندانه دار-E شانه صاف و دارای سوراخ از طریق سوراخ برای گرفتن قلاب
2-1– نمونه تست کشش
انواع مختلفی از تست های کشش در درجه اول با توجه به جهت گیری نمونه آزمایش درون جوش یا ساختار متفاوت است. به عنوان مثال ، در تست کشش تک محوره ای که در جوشکاری و ارزیابی فلز پایه مورد استفاده قرار می گیرد ، نمونه ها دارای یک مقطع دایره ای (“گرد”) یا مستطیل (“تسمه”) هستند که در یک طول سنج کاهش می یابد. دو پیکربندی نمونه معمولی در شکل 2 نشان داده شده است.
A. نمونه کششی مستطیلی
B. نمونه کششی گرد
شکل2. T. ضخامت بخش کاهش یافته (مستطیل) W. عرض بخش کاهش یافته (مستطیل) D. قطر بخش کاهش یافته (گرد)
L. طول نمونه R. شعاع P. بخش موازی (کاهش یافته) G . طول سنج
بسته به نوع استاندارد استفاده شده ، یک نمونه استاندارد در یک گردی یا یک مربع در قسمت طول سنج تهیه می شود. هر دو انتهای نمونه ها باید از طول کافی برخوردار باشند و یک وضعیت سطح به گونه ای باشد که در طول آزمایش بطور محکم چسبیده باشند. طول سنج اولیه L0 به صورت استاندارد (در چندین کشور) و با قطر (D0) یا سطح مقطع (A0) نمونه به شرح ذکر شده متفاوت است.
جدول1. نسبت طول به سطح مقطع نمونه استاندارد
در جدول زیر نمونه هایی از ابعاد نمونه آزمایش و تحمل در استاندارد ASTM E8 آورده شده است
جدول2. نمونه تست تخت
جدول3. نمونه تست گرد
استحکام و انعطاف پذیری فلزات پایه معمولاً با انجام یک تست ساده تنش تک محوره بدست می آید. خصوصیات استحکام فلزات پایه به طور معمول در کارخانه تولید تعیین میشود و در گزارش آزمایش مواد گزارش میشود. چنین تست هایی برای محصولات فولادی به طور معمول مطابق با روش های استاندارد تست و تعاریف تست مکانیکی محصولات فولادی انجام می شود ، آزمایش کشش ASTM A370.10 .
تنش فلز پایه در طی مراحل صلاحیت جوش ، گاهی اوقات با استفاده از روش های مشابه برای تأیید داده های گزارش شده انجام میشود.
تست های کششی فلزات پایه معمولاً در یکی از دو جهت انجام می شود: طولی یا عرضی. نمونه های طولی دارای محور طولی به موازات جهت نورد صفحه هستند ، در حالی که نمونه های عرضی عمود بر جهت نورد صفحه قرار دارند. جهت گیری نمونه تنها تفاوت است ، و هر دو نمونه طولی و عرضی به طور کلی به عنوان تست تنش تک محوره استاندارد به همان روش تهیه و آزمایش میشوند.
2-2-آزمون کشش اتصالات جوش داده شده
از آنجا که بخشهای تست جوش ناهمگن هستند ، حاوی جوش ، HAZ و فلزات پایه ساده هستند ، آزمایش کشش جوشها تا حدودی پیچیدهتر از آزمایش فلز پایه است. برای به دست آوردن ارزیابی دقیق از استحکام و قابلیت انعطاف پذیری جوش ، بسته به اینکه خواص فلز جوش یا قطعات مورد توجه باشد ، به طور معمول از چندین نمونه و جهت گیری مختلف استفاده می شود. برای نمونه های جوش مستطیلی ، ضخامت کامل صفحه به طور معمول مورد آزمایش قرار میگیرد و در برخی موارد ، گرده جوش در نمونه آزمایش دست نخورده باقی می ماند تا منعکس کننده خصوصیات واقعی جوش باشد. با این حال ، هنگامی که undercut جوش وجود دارد ، این ممکن است خواص کششی را کاهش دهد.
جهت تعیین استحکام کششی فلز جوش داده شده، با توجه به شکل 3 میتوان بر اساس کاربرد،نمونه های آزمون را تهیه کرد.
مهم ترین آزمونهای کشش که جهت ارزیابی قطعه جوشکاری شده، انجام میشود، شامل موارد زیر میباشد:
- آزمون تمام فلز جوش
- آزمون جوش لب به لب عرضی
- آزمون جوش لب به لب طولی
2-3-آزمون تمام فلز جوش
تست تنش فلز جوش برای تعیین استحکم کششی، استحکام عملکرد ، کشیدگی و کاهش سطح فلز جوش استفاده میشود. در این آزمایش نمونه به صورت موازی با محور جوش قرار می گیرد و کل نمونه از فلز جوش ماشینکاری میشود. از آنجا که ترکیب شیمیایی فلز جوش تحت تأثیر رقیق شدن از فلز پایه قرار دارد ، اثر متقابل شار ، تبخیر قوس و آماده سازی مفصل می تواند بر نتایج کششی تأثیر بگذارد.
هنگام آزمایش برای تعیین خصوصیات فلز جوش در یک جوش خاص ، باید از روند جوش و روشی که در تولید استفاده می شود برای جوشکاری تست استفاده شود . هنگامی که این آزمایش برای صلاحیت یک فلز پرکننده انجام می شود ، یک جوش استاندارد برای جوشکاری پیکربندی که اثر رقیق سازی فلز پایه را به حداقل می رساند استفاده میشود. این روش در مشخصات فلزات پرکننده مانند مشخصات الکترودهای فلزی کربن برای جوشکاری قوس فلزی محافظ در AWS A5.1 شرح داده شده است.
2-4-آزمون جوش عرضی
تفسیر نتایج آزمون برای تمامی اتصال جوشکاریشده به دلیل وجود استحکام و داکتیلیتههای متفاوت در مناطق اتصال پیچیده میشود. این عدم وجود خواص یکنواخت بهویژه در نمونه آزمون که در شکل 4 نشان دادهشدهاست، مهم میباشد.
شکل4. نمونه آزمون کشش عرضی
در این مورد کرنش و تخریب ابتدا در مناطق ضعیفتر مقطع اندازهگیر رخ میدهند. برای مثال اگر استحکام فلز جوش از استحکام فلز پایه بیشتر باشد گلویی شدن و تخریب خارج از منطقه جوش رخ میدهد. در چنین موردی، آزمون بیان می کند که استحکام جوش بالا تر از U.T.S حاصل در نمونه است. اما نشانه ای از داکتیلیته جوش ارائه نمیکند. مقایسه کیفی فلزات جوش مختلف زمانی که تخریب از این نوع رخ می دهد امکان پذیر نمی باشد.
زمانی که استحکام جوش به مقدار قابل توجهی کمتر از استحکام فلز پایه است، بیشتر کرنش پلاستیک در جوش رخ میدهد.
واضح است که نمونههای جوش عرضی مقدار اندازهگیری شده موثر و مناسبی از استحکام دارند اما داکتیلیته جوش اندازه گیری شده مناسب نمیباشد. همچنین حصول یک مقدار قابل اعتماد از Y.S در طول امتداد جوشکاری شده امکان پذیر نمی باشد. چرا که استفاده متداول از Y.S به کرنش یکنواخت در محدوده طول اندازهگیر مشخص شده بستگی دارد.
نوع دیگر آزمایش تنش جوش عرضی ، تست تنش لوله است. این آزمایش با قرار دادن لوله جوش داده شده به طور مستقیم در دستگاه تست تنش ، قدرت جوش کاملاً کامل در لوله های قطر کوچک (عموماً کمتر از in3 ) را ارزیابی میکند. مانند سایر تست های جوشکاری کامپوزیت ، معمولاً فقط استحکام کششی نهایی گزارش می شود. با وجود این محدودیتها، آزمون جوش عرضی برای صلاحیت دستورالعمل مورد تائید استاندارد قرار گرفته.
2-5-آزمون جوش طولی
در تست جوش طولی ، نمونه آزمایش به صورت موازی با محور جوش بارگیری می شود. سطح مقطع کاهش یافته نمونه ممکن است فقط شامل فلز جوش ، یا ترکیبی از جوش، HAZ و فلزات پایه باشد. در طی آزمایش ، هر سه ناحیه مجبور هستند در حالی که دچار تغییر شکل الاستیک هستند به طور مساوی و همزمان تغییر کنند. فلز جوش ، صرف نظر از استحکام ، با فلز پایه تا زمانی که خرابی رخ دهد ، دراز می شود. انعطاف پذیری کم فلز جوش یا HAZ ممکن است شکستگی را در سطوح استحکام زیر فلز پایه ایجاد کند.
آزمایش جوش طولی فقط اطلاعاتی در مورد استحکام کششی نهایی جوشها ارائه میدهد. با این وجود ، کشیدگی ممکن است به عنوان نشانه ای از شکل پذیری مفصل در نظر گرفته شود.
2-6- آزمایش استحکام برشی
محاسبهی استحکام برشی اتصال جوش یا لحیم شده (بیشتر برای قطعات لحیم شده) از طریق نمونههای عرضی و طولی از اتصال مطابق شکل5 و اعمال نیروی کششی تا مرحلهی گسسته شدن به دست میآید. خارج قسمت ماکزیمم نیروی اعمال شده بر طول اتصال (دوبرابر پهنا در نمونهی عرضی و دو برابر طول زائده در نمونهی طول) برای استحکام برشی (پوند بر اینچ یا کیلوگرم بر سانتی متر مربع) اتصال است.
الف) نمونه ی عرضی
ب) نمونه طولی
شکل5. استحکام برشی اتصال
3-آزمونهای خمش
یکی از آزمایشهای ارزان و ساده برای نشان دادن بعضی مشخصات اتصال جوش داده شده و فلز جوش آزمایش خمش است که میتوان آن را با دستگاه کشش، پرس ساده و حتی فک و چکش نیز انجام داد. این آزمایش ممکن است برای پیدا کردن خمش (ریشهای)، خمش (طولی)، خمش (کنارهای) و خمش (شکافدار) انجام میشود.
3-1- آزمایش خمش انتهای آزاد
این آزمایش برای محاسبهی انعطاف پذیری فلز جوش انجام میشود. نمونه مطابق شکل 6 از جوش لب به لب به طریقی تهیه میشود که جوش در وسط آن قرار دارد. پشت یا گردهی جوش ماشینکاری میشود. جدول 4 چند اندازه مختلف از نمونهی آزمایش خمش انتهای آزاد را آورده است. با ایجاد دو خط بر روی سطح جوش طول موثر آن مشخص میشود. سپس با قرار دادن نمونه در فک یا وسیله دیگر آن را در جهتی خم میکنند که سطح جوش در پشت یا قسمت محدب باشد. خم کردن تا حدی ادامه مییابد که ترکیدگی یا عیوبی بزرگ تر از 5/1 میلی متر در سطح محدب ظاهر نشود، اگر عیبی ظاهر نگشت تا دولا شدن کامل نمونه اعمال نیرو ادامه مییابد. درصد تغییر طول نسبی را میتوان با نسبت دادن طول موثر به طول موثر اولیه ضرب در 100 به دست آورد (شکل7).
شکل6. نمونه برای آزمایش خمش انتهای آزاد
جدول4. اندازههای نمونه برای آزمایش خمش انتهای آزاد
| 50 | 40 | 25 | 20 | 10 | T |
| 75 | 60 | 38 | 30 | 15 | W |
| 450 | 375 | 300 | 275 | 200 | L,min |
| 50 | 50 | 50 | 50 | 30 | B,min |
شکل7. آزمون خمش انتهای آزاد
a)خمش سه نقطه b)خمش چهار نقطه c)خمش پرسی به منظور دستیابی به شکل u
3-2- آزمایش خمش هدایت شده
نمونههای تهیه شده در فک یا گیره مخصوص قرار میگیرد و نیرو از طریق سمبه با ابعاد مشخص بر روی نمونه اعمال میشود. تا به شکل U درآیند (شکل8).
جدول5. اندازههای شکل8
| D(cm) | C(cm) | B(cm) | A(cm) | تنش تسلیم (mpa) |
| 3 | 6 | 8/1 | 75/3 | کمتر از 7/344 |
| 6/3 | 2/7 | 5/2 | 5 | 5/620_2/379 |
| 2/4 | 4/8 | 4/8 | 25/6 | بیشتر از 5/620 |
بر حسب اینکه نمونهها به صورت طولی، عرضی یا کناری از جوش تهیه شوند و در چه وضعیت برروی فک تحت نیرو قرار گیرند آزمایشهای مختلفی انجام میگیرد. نمونههای عرضی به چهار روش زیر تهیه میشوند:
- نمونههای ریشه جوشی مطابق شکل 9 آماده میشود و طوری روی فک یا گیره قرار میگیرد که قسمت ریشه، جوش در زیر باشد. پس از خم شدن (به شکل U درآمدن) نباید ترکیدگی یا عیب دیگر در ریشهی جوش مشاهده شود. این ازمایش برای نفوذ ریشه جوش مناسب است.
- نمونه صورت جوش مطابق شکل 9 (ب) تهیه میشود و بر روی فک قرار میگیرد که قسمت صورت یا گردهی جوش ( پس از تخت کردن) به طرف پایین باشد. پس از خم شدن سطح جوش انبساط حاصل میشود. در این سطح نباید ترکیدگی و عیوب دیگر (بزرگتر از 3 mm) مشاهده شود.
- نمونه کناره جوش مطابق شکل 10(الف) آماده میشود و طوری روی فک قرار میگیرد که تمام مقطع جوش تحت نیروی اعمال شده خمیده میشود و اگر عیوبی در سطح و ریشهی جوش باشد، طاهر خواهد شد. پهنای نمونه مساوی ضخامت اتصال جوش داده شده است.
- نمونه خمشی شکافدار مطابق شکل 10 (ب) آماده سازی میشود. و در فک یا گیره تحت نیروی خمشی قرار میگیرد. واضح است به علت شکافی که عمود بر جوش تراشیده شده است، نمونه نمیتوند تغییر شکل کامل دهد و به صورت U درآید و با اعال نیروی نه چندان زیاد شکست از محل شکاف یعنی فلز جوش ایجاد میشود. این آزمایش به منظور مشاهده سطح شکست از محل شکاف یعنی فلز جوش ایجاد میشود. این آزمایش به منظور مشاهده شکست و مطالعه عیوب انجام میگیرد
4-آزمایش سختی
معمولا اصطلاح سختی به خاصیت اجسام در مقابل نفوذ جسم دیگری به سطح آنها و میزان مقاومت و نفوذپذیری آنها اطلاق میشود.
رایجترین آزمایش سختی، مشتمل بر حرکت یک جسم نفوذ کننده و یا فرورونده به داخل جسم مورد آزمایش و ثبت نیروی لازم برای اینکار و یا اندازهگیری مقدار فرورفتگی در برابر نیروی معین میباشد که این آزمایش، آزمایش سختی فرورفتگی نامیده میشود.
در آزمونهای فرورفتگی ایستا، که متداول هستند، حفرهای تحت فشار معین در قطعه ایجاد شده و ابعادش اندازهگیری میشود. هرچه حفره ایجاد شده در شرایط استاندارد بزرگتر باشد ماده نرمتر است و برعکس. در آزمون فرورفتگی پویا، وزنه یا آونگی که آزادانه رها میشود، به سطح ماده برخورد میکند. بخشی از انرژی وزنه برخوردکننده، صرف تغییر شکل پلاستیک ماده شده و باقی آن موجب برگشتن وزنه از سطح میشود. ماده سخت، انرژی زیادی جذب نمیکند زیرا تغییر شکل پلاستیک آن چشمگیر نیست، در نتیجه وزنه برخوردکننده تا ارتفاع بیشتری برمیگردد.
روشهای سختی سنجی
- آزمایش برینل
- آزمایش راکول
- آزمایش ویکرز
- ریز سختی
4-1-آزمون سختی اتصالات جوش دادهشده
آزمایش سختی مقاومت یک ماده را در برابر تغییر شکل پلاستیک ، نفوذ یا تلقیح تعیین می کند. با این وجود ، نتایج تست سختی اغلب به عنوان روشی سریع برای تقریب استحکام کششی نهایی در منطقه محلی مورد آزمایش قرار میگیرد. اندازه گیری سختی همچنین می تواند اطلاعات مربوط به تغییرات متالورژی ناشی از جوشکاری را ارائه دهد. در فولادهای آلیاژی ، سختی بالا می تواند حضور مارتنزیت در HAZ جوش باشد ، در حالی که سختی کم ممکن است یک وضعیت بیش از حد تمپر شده را نشان دهد.
در فولادهای سازه، به عنوان مثال سرد کردن سریع حرارتهایHAZ ، ممکن است موجب تشکیل مارتنزیت با سختی بسیار بالاتراز سختی فلز پایه گردد. اگرچه در مناطقی از HAZ ، جایی که درجه حرارت حداکثر پایینتر است. سختی ممکن است به دلیل اثرات تمپر کمتر از سختی فلز پایه باشد. جوشکاری مواد کار سرد شده یا پیر سختی شده ممکن است منجر به سختی HAZ بسیار پایین به دلیل بازیابی و تبلور مجدد یا فراپیری شود. مقادیر سختی در اتصال جوشکاری شده معمولا نسبت به شرایط جوشکاری شامل فرآیند مورد استفاده، حرارت ورودی، درجه حرارت پیش گرم و بین پاسی، ترکیب شیمیایی الکترود و ضخامت ورق حساس می باشد.
آزمون سختی جوشها معمولا روی مقاطع سطح اتصال سنگ زده شده، پولیش شده یا پولیش و اچ شده انجام میشود. جای فرورفتگی فرو روندهها در مناطق خاصی شامل خط مرکزی جوش، مناطق ریشه و وجه رسوب یافته، HAZ و فلز پایه ایجاد میشود (شکل11). نوع آزمون سختی مورد استفاده در ابتدا بستگی به سختی یا استحکام ماده، اندازه اتصال جوشکاری شده و نوع اطلاعات مورد نیاز دارد. آزمون برینل یک محل فرورفتگی بزرگ، معمولا به قطر 2 تا 6/5 میلی متر به وجود میآورد و بنابراین تنها برای جوشهای بزرگ مانند ورق های سنگین مناسب میباشد. آزمون راکول محل های فرورفتگی بسیار کوچک تر ایجاد میکند اما حتی این نوع آزمون هم در مقیاس ماکروسکوپی است و محل های فرورفتگی ممکن است بزرگ تر از سطوح مورد نظر باشند ( خط ذوب یا منطقه دانه درشت HAZ). آزمونهای ویکرز و نوپ محل های فرورفتگی به نسبت کوچکتری ایجاد میکنند و بنابراین به خوبی برای اندازه گیریهای سختی مناطق مختلف HAZ مناسب می باشد. اندازه گیری را می توان در هر منطقه خاص از جوش یا فلز پایه ، بسته به روش آزمایش و هدف انجام داد. غالباً ، تورفتگی های سختی در فواصل منظم در کل تقاطع جوش انجام می شود ، همانطور که در شکل 11 نشان داده شده است. سختی سطح مقطع جوش اغلب با استفاده از روش ویکرز انجام می شود زیرا تورفتگی بسیار کوچک اطلاعات مربوط به تغییرات ریزساختاری محلی در فلز جوش و HAZ را ارائه می دهد.
بین نتایج حاصل از تست سختی متفاوت و استحکام کششی برخی از فلزات رابطه متقابل تقریبی وجود دارد. به عنوان مثال ، مقاومت کششی تقریبی نهایی کربن و فولاد کم آلیاژی در ksi تقریبا نیمی از سختی برینل است. در جدول 6 تبدیل های سختی برای فولادهای غیراستنیتی ارائه شده است ، در حالی که در جدول7 تبدیل سختی برای فولادهای آستنیتی ارائه شده است. این همبستگی ها هنگام استفاده روی اتصالات جوش داده شده یا هر فلزی با ساختار ناهمگن باید با احتیاط استفاده شود. وقتی مقدار سختی تبدیل می شود ، هر دو مقادیر اندازه گیری شده و تبدیل شده برای مرجع گزارش می شوند.
در تست سختی ، تهیه نمونه مناسب برای نتایج معتبر مهم است. سطح باید صاف و منطقی عاری از خراش باشد. بعلاوه ، برای تورفتگی های یکنواخت باید عمود بر بار اعمال شده باشد. با داشتن فلزات نازک و نرم ، دستگاه تست باید دندانه کم عمق ایجاد کند که با استفاده از ماسوره دستگاه تست محدود نمی شود. این کار با یک سوزاندن کوچک و یک بار سبک ، می تواند انجام شود (مخصوصاً با یک ماشین تست راکول).
جدول6. اعداد تقریبی تبدیل سختی برای فولادهای غیر آستینیتی
جدول7. اعداد تقریبی تبدیل سختی برای فولادهای آستینیتی
2-4– تست سختی راکول
دندانه فرو رونده یا نفوذ کننده ممکن است یک ساچمه فولادی سخت شده به قطر اینچ یا اینچ بوده و یا مخروط الماسه با زاویه 120 درجه که نوک مخروط آن گرد شده و بریل نامیده میشود، باشد. عدد سختی که روی نشانگر مدرج میتوان قرائت کرد، یک عدد دلخواه قرار دادی است که بطور معکوس با عمق حفره ایجاد شده، متناسب میباشد. مقیاس بکار رفته برای آزمایش، نشان دهنده بار وارده و نوع دندانه استفاده شده میباشد.
در موقع استفاده از دستگاه، ابتدا یک بار کوچک به اندازه 10 کیلوگرم بر روی قطعه وارد مینماید تا سبب ایجاد یک حفره کوچک شده و دندانه، داخل حفره مستقر و محکم شود. سپس درجه تنظیم دستگاه روی علامت SET قرار داده شده و بار اصلی بر روی قطعه وارد میآید. بار اصلی معمولا بین 60 تا 100 کیلوگرم برای ساچمه فولادی است و در بعضی مواقع در صورت لزوم مقدار بار ممکن است بیشتر شود. برای دندانه الماسه بریل، نیروی 150 کیلوگرم بکار برده میشود.
قطر ساچمه فولادی معمولا اینچ است ولی ساچمههایی با قطرهای ، و اینچ برای موادی با سختی کمتر نیز قابل استفاده میباشند. پس از آنکه بار اصلی بر روی قطعه وارد آمده و برداشته شد، عدد سختی از روی نشانگر مندرج خوانده میشود در حالی که بار کوچک اولیه همچنان در محل قرار دارد. جدول 5 نشاندهنده مقیاس، نوع دندانه مورد استفاده، بار وارده و ماده مناسب نمونه آزمون در دستگاه سختی سنجی راکول میباشد.
جدول8. مقیاسهای سختی راکول
در سختی راکول، عدد سختی به تنهایی وجود ندارد، چون عدد سختی به نوع داندانه استفاده شده و میزان بار وارده بستگی دارد. بنابراین یک حرف مشخص کننده لازم است تا مقادیر بدست آمده از آزمایش مفهوم گردد.
3-4– تست سختی ویکرز
در این آزمون از دندانه الماسه کوچک، به شکل هرم القاعده استفاده میگردد که زاویه نوک آن 136 درجه و بار آورده از 5 تا 120 کیلوگرم با تقسیمات 5 کیلوگرم میتواند تغییر کند. دقت ابعاد فرورفتگی زیاد است. اندازهگیری قطر مربع ، بسیار دقبق تر از اندازهگیری قطر دایره است زیرا برای اندازهگیری قطر دایره بایستی فاصله دو خط مماس بر دایره اندازه گرفته شود. روش ویکرز سریع بوده و با آن میتوان سختی نمونههای نازک تا 006/0 اینچ ضخامت را اندازه گرفت.
5-آزمون ضربه اتصالات جوش داده شده
امروزه تمامی آزمونهای ضربه جوشها با استفاده از نمونه و ماشین نوع چارپی انجام میپذیرد. زیرا چارپی این مزیت را دارد که آزمونهای درجه حرارت پایین تنها با سرد کردن خود نمونه انجام میشود در حالی که در آزمون ایزود هم نمونه و هم گیرههای نگهدارنده باید سرد شوند.
انواع مختلف نمونههای آزمون ضربه برای آزمون شارپی در شکل 11 نشان داده شده است. شیار موجود در نمونه ممکن است به همراه ریشهاش، در جوش، مرز نفوذ یا HAZ قرار داده شود اما اغلب در فلز جوش قرار داده میشود.
درجه حرارت آزمون مهم است و شیار باید بدقت بریده شود تا حداقل پراکندگی نتایج وجود داشته باشد. بازرسی شکست به منظور مشاهده عیوب و سطوح شکست جهت تعیین نوع شکست انجام میپذیرد.
نتایج آزمون ضربه جوش ها از پراکندگی بیشتری نسبت به مواد کارپذیر برخوردار میباشد و این به دلیل غیر همگن بودن ساختار جوش میباشد.
جوشکاری HFSW (جوشکاری اصطکاکی اغتشاشی ترکیبی) با کمک جوشکاری GTAW در مواد غیر مشابه مانند آلومینیوم6061-T6 Al و فولاد ضد زنگSTS 304
چکیده:
هدف از این تحقیق، ارزیابی پتانسیل استفاده از (GTAW) برای کمک کردن به جوشکاری اصطکاک اغتشاشی (HFSW) برای بهبود اتصال آلیاژ فولاد ضد زنگ (STS304) به یک آلیاژ آلومینیوم (Al 6061) است. خصوصیات مکانیکی و ریزساختاری مفصل با جوشکاری اصطکاک اغتشاشی (FSW) و HFSW بررسی و مقایسه شدهاست. استحکامکششی عرضی تقریباً 93٪ استحکامکششی فلز پایه آلیاژ آلومینیوم (Al 6061) با HFSW بدست میآید که بالاتر از استحکامکششی جوشهای FSW است. این ممکن است به دلیل افزایش جریان پلاستیک مواد و اثر آنیل شدن جزئی در اتصال مواد غیرمشابه به دلیل پیشگرم شدن سطح فولاد ضد زنگ توسط GTAW باشد، و در نتیجه باعث افزایش قابل توجه شکلپذیری جوشها میشود. نتایج نشان میدهد که HFSW با یکپارچه سازی گرمایش GTAW در اتصال مواد غیرمشابه در مقایسه با FSW معمولی سودمند است.
- مقدمه
تقاضا برای استفاده از ساختارهای سبک‌وزن در صنایع حمل و نقل، توجه را به استفاده از مواد سبک آلیاژهای آلومینیوم و منیزیم به دلیل کاهش وزن ساختارها، افزایش داده‌است. بنابراین، به منظور ترکیب ساختارهای ترکیبی آلیاژ آلومینیوم – فولادی، فرآیند اتصال مناسب برای ترکیبات مواد غیر مشابه مورد نیاز است. با این حال به دلیل تشکیل ترکیبات welding به دلیل تشکیل ترکیبات بین فلزی که باعث کاهش خواص مکانیکی جوش میشود، بدست آوردن جوش مواد غیر مشابه مواد مختلف از این روشهای معمولی جوشکاری fusion دشوار است.
FSW یک فرایند جوشکاری با حالت جامد است که باعث افزایش جوشکاری در پیوستن به ماده سبک آلیاژهای Al و Mg میشود و تشکیل فازهای بین فلزی در مواد متفاوت را کاهش میدهد. با این حال، هنگامی که FSW برای پیوستن به مواد متفاوت مانند آلیاژ Al / Fe ، Al / Ti و Al / Cu استفاده میشود، تولید اتصالات سالم به دلیل تفاوت در خواص مواد دشوار است.
به ویژه با اختلاف زیاد در نقاط ذوب، ریز ساختار، رفتار جریان مواد و سایش ابزار مشکلات اساسی است که منجر به جوش پذیری ضعیف در اتصال غیرمشابه میشود. اوزون و همکاران خواص خستگی، پروفیل های سختی و ریزساختار آلیاژ آلومینیوم AA6013-T4 و فولاد ضد زنگ X5CrNi18-10 در اتصال غیر مشابه را با استفاده از FSW مورد مطالعه قرار داد. واتانابه و همکاران اثر سرعت چرخش پین و offset(جابجایی،انحراف) پین بر عملکرد مکانیکی و ریزساختار آلیاژ آلومینیوم AA5083 و فولاد کم کربنSS400 در اتصال غیر مشابه مورد بررسی قرار دادن. واکنش سطحی در آلیاژ آلومینیوم 6013 به فولاد ضد زنگ STS304 ساخته شده توسط FSW توسط لی و همکاران مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل (آنالیز) جامع از استحکام اتصالات برای جوشکاری اصطکاکی اغتشاشی غیر مشابه فولاد نرم به آلیاژهای آلومینیوم 7075T-6 توسط تاناکا و همکاران مورد بررسی قرار گرفت. با این حال ، نتایج نشان میدهد که استحکام اتصال برای جوشکاری اصطکاکی اغتشاشی غیرمشابه آلیاژ آلومینیوم و فولاد مطابق با کاربرد ، حداقل خواص مکانیکی را برآورده نمی کند. در مورد HFSW از آلیاژ آلومینیوم به فولاد ، مرکلین و جیرا مورد بررسی قرار دادن. و مشاهده کردند لیزر کمک میکند به FSW ترکیب درخوری از آلیاژ آلومنیوم AA6016 به فولاد DC04 برای مشخصات مکانیکی آن ها از اتصال حاصل شود. و همچنین مشاهده کردند لیزر کمک می کند FSW، اتصالی از آلیاژ آلومینیوم AL6061-T6به فولاد کم کربن SS400 با جوش پذیری و خصوصیات مکانیکی تأیید میشود. علاوه بر این ، آشکار شده است که عمر ابزار ناشی از کاهش بار بین ابزار و مواد در حین جوشکاری بهبود مییابد. بنابراین ، مشکلات فوق با تکنیک جوشکاری اغتشاشی اصطکاکی ترکیبی (HFSW) حل میشود ، که جریان مواد افزایش یافته و با استفاده از منبع حرارتی اضافی ، بار نزولی بین ابزار و ماده کاهش مییابد.
مطالعه حاضر FSW ترکیبی (HFSW) به کمک GTAW به منظور افزایش استحکام آلیاژ آلومینیوم (AL6061-T4) به فولاد ضد زنگ (STS304) با بالا بردن جریان مواد ، که با پیش گرم کردن سطح ضد زنگ با استفاده از GTAW ایجاد میشود.
- روش آزمایش
آلیاژ آلومینیوم به ضخامت 3 میلی متر (Al6061-T6) و فولاد ضدزنگ (STS304) در این کار مورد استفاده قرار گرفتند (شکل 3). ترکیبات شیمیایی و خصوصیات مکانیکی در جدول 1 نشان داده شده است. ابزار GTAW پیشرو مشعل FSW(WC-12٪ CO) با قطر شانه 18 میلی متر ، قطر پروب 6 میلی متر و طول پین 2.7 میلی متر برای فرآیند جوشکاری انجام شد. ابزار جوشکاری 3 درجه به جلو از عمودی کج شد و با پروب offset تقریباً 0.8 میلی متر به سمت فولاد به آلیاژ AL منتقل شد. برای جلوگیری از اکسیداسیون سطح جوشها در حین جوشکاری ، از 7 لیتر در دقیقه از گاز محافظ (آرگون) استفاده شد.
شکل1.تصویر شماتیک فرآیند HFSW
جدول1. ترکیبات شیمیایی و خواص مکانیکی مواد مختلف (غیر مشابه)
- جوش FSW
شکل2. سطح و سطح مقطع جوشهای FSW و HFSW با سرعت چرخش ابزار
همانطور که در شکل 3 نشان داده شدهاست ، قبل از منبع حرارتی پیش گرمایش GTAW از سطح صفحه استیل ضد زنگ در نقطه 2 میلیمتر از استیل ضد زنگ به دور از مرکز جوش با زاویه 60 مجاور اتصال انجام شده است که از کاهش ساییدگی آن و افزایش جریان مواد در هنگام جوشکاری اطمینان حاصل میکند. صفحه آلیاژ آلومینیوم در سمت عقب نشینی و صفحه استیل ضدزنگ در سمت پیشروی قرار داشت.
HFSW تحت شرایط زیر انجام شد. سرعت چرخش ابزار 300-600 دور در دقیقه ، بار محوری 300 کیلوگرم بر دقیقه و سرعت حرکت 48 میلی متر در دقیقه و جریان GTAW 80 A. پارامترهای این تجربی از شرایط جوشکاری FSW معمولی بدون منبع گرمای پیش گرمایش GTAW از مطالعه اولیه انتخاب شدند. استحکام کششی فلز پایه آلیاژ آلومینیوم بیش از 45٪ بهرهوری جوش را در نظر گرفته است. علاوه بر این ، جریان GTAW از80 A مشخص شد ، که بالاترین خاصیت مکانیکی در جوش های HFSW را ایجاد میکند. به منظور ارزیابی خصوصیات مکانیکی جوش ، تست سختی ویکرز و تست کششی انجام شد. سختی ویکرز در طول مقطع عرضی نمونه جوش داده شده با استفاده از بار 0.5 کیلوگرم و زمان سکونت 10 ثانیه اندازه گیری شد. تست کششی نمونههای جوش داده شده بر اساس استاندارد ASTM E8M-04 انجام شد. خصوصیات متالورژی با میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) با طیف سنجی پراکندگی انرژی اشعه ایکس (EDS) مورد بررسی قرار گرفت.
3. نتایج و بحث ها
1.3 خصوصیات سطح و سطح مقطع در جوشهای FSW وHFSW
سطح و سطح مقطع جوشهای FSW و HFSW به ترتیب در شکل 4 نشان دادهشدهاست. با سرعت چرخش ابزار در 300 دور در دقیقه تا 600 دور در دقیقه ، جوشهای FS و HFS مورفولوژی سطح سالم را بدون ایجاد هیچگونه نقص سطحی به نمایش میگذارند. با این حال ، در ناحیه اغتشاشی(SZ) که توسط فلش در سطح مقطع نمونه FSW نشان دادهشدهاست ، برخی از حفرهها و مخلوطی از آلیاژ آلومینیوم و ذرات فولاد ضد زنگ درشت از سطح فولاد ضد زنگ پراکنده شده توسط عملکرد تحریک پین ابزار را آشکار میکند. بعضی از ذرات بزرگ فلزی پراکنده در سمت کناره باعث خراب شدن قدرت اتصال جوشها میشوند. مسیر شکستگی در امتداد رابط بین آلیاژ آلومینیوم و ذرات فولاد ضد زنگ پراکنده درگرده جوش بود. به دلیل کمبود جریان مواد ناشی از هم زدن ناکافی و تولید گرما، نمونه در حدود سه چهارم از خط جوش، جوش داده شد.
از طرف دیگر، در مورد جوشهای HFSW، اتصالات جوش خوبی با سرعت چرخش ابزار 300 دور در دقیقه تولید میشود و هیچگونه ذرهای از جنس استنلس استیل پراکنده در ساختار مقطعی جوش نشان نمیدهد. با این حال، در سرعت چرخش ابزار بیش از 400 دور در دقیقه، ذرات از جنس استنلس استیل پراکنده، همانطور که توسط فلش در سطح مقطع نمونه ها نشان داده شده است ، به دلیل تولید گرمای بیش از حد ناشی از سرعت زیاد چرخش ابزار و پیش گرم شدن GTAW، در گره جوش رخ میدهد. نمونه کاملاً جوش داده شد بدون آنکه هیچ منطقه ناخوشایند را نشان دهد. از نتایج فوق، سرعت چرخش ابزار 300 دور در دقیقه به عنوان یک سرعت چرخش بهینه برای ایجاد اتصالات انتخاب شد.
شکل 5 استحکام کششی جوشهای FSW و HFSW ساخته شده با پارامترهای جوشکاری قبلی را نشان میدهد. (a) استحکام کششی جوشها و (b) منحنی تنش-کرنش برای تست کششی جوشها است. همانطور که در شکل a5 نشان داده شده است، استحکام کششی جوشهای HFSW از سرعت جوشهای FSW با سرعت چرخش همان ابزار بالاتر است. شکستگی در نمونههای کششی جوشهای FSW و HFSW در فصل مشترک بین Al6061-T6 و STS304 یا در ناحیه اصطکاکی اغتشاشی در سمت آلیاژ آلومینیوم حاوی ذرات ضد زنگ جدا شده از سطح ضد زنگ است. حداکثر استحکام کششی جوشهای HFSW به دست آمده در سرعت چرخش 300 دور در دقیقه 290 مگاپاسکال بود که حدود 93٪ استحکام کششی فلز پایه آلیاژ آلومینیوم بود. این نتایج آزمون کششی برای جوشکاری HFSW ، حداقل ویژگیهای مکانیکی (استحکام کششی 270 مگاپاسکال) را برای اهداف پذیرش محصولات آلیاژ آلومینیوم ، مطابق با کاربرد، برآورده می کند. در حالی که حداکثر استحکام کششی 244 مگاپاسکال برای جوشکاریهای FSW با سرعت چرخش 300 دور در دقیقه بدست آمد که این مقدار در حدود 78٪ مقاومت کششی فلز پایه آلیاژ آلومینیوم بود. نتایج نشان میدهد حداکثر استحکام کششی جوشهای HFSW پانزده درصد بیشتر از استحکام کششی جوشهای FSW است. مرکلین و جیرا و بنگ و همکاران. نشان دادهاند که افزایش استحکام کششی در جوشهای HFSW ناشی از منبع گرمایش اضافی در طول FSW است.
شکل3. مقایسه استحکام کششی جوشهای FSW و HFSW با سرعت چرخش ابزار
همانطور که در شکل 5b نشان داده شده است، مشخص شد که جوشهای HSFW رفتار شکستگی انعطافپذیر را نشان میدهند. این نتیجه حاکی از آن است که جریان پلاستیکی مواد کافی و اثر آنیل سازی جزئی در مواد غیرمشابه توسط گرم کننده GTAW سمت استنلس استیل به طور قابل توجهی باعث افزایش کشیدگی و بهبود استحکام اتصال بین آلیاژ آلومینیوم و فولاد ضدزنگ میشود. از طرف دیگر، جوش FSW رفتار شکست ترد را نشان داد. میتوان استنباط کرد که به دلیل نمونه جوشکاری شده در حدود سه چهارم از خط جوش بوده و به دلیل کمبود جریان مواد ناشی از هم زدن ناکافی و تولید گرما، ساختار unmixed در جوش های FSW نشان داده است. مشاهده SEM برای نمونههای شکسته شده پس از تست کششی در جوش های HFSW در شکل 6 نشان داده شده است، الگوهای شکستگی انتشار ترک، حالت شکستگی کاملاً انعطاف پذیر را با گودال (حالت موجدار) در سطح شکستگی و حالت شکستگی ترد به صورت محلی(موضعی) با شکل شکاف سطح شکستگی نشان میدهد که به سختی با تغییر شکل پلاستیک همراه است.
شکل 7 پروفیلهای (مقطع های) سختی اندازه گیری شده در طول مقطع عرضی نمونه جوش داده شده در مرکز، پایین و بالای ناحیه جوش را نشان میدهد. روند کیفی مشابه در مقطعهای سختی در مرکز، پایین و بالای منطقه جوش مشاهده میشود. در جوشهای FSW ، سختی در ناحیه تحت تأثیر حرارتی مکانیکی (TMAZ) از آلیاژ آلومینیوم در سمت کناره کمی کاهش یافته است که به انحلال ذرات و درشت ذرات احتمالاً فاز دوم ناشی از اثر حرارت مکانیکی به دلیل بازیابی و تبلور مجدد نسبت داده شده است. حداقل سختی در حدود 9-11 میلی متر از مرکز جوش قرار داشت. این کاهش سختی در منطقه تحت تأثیر گرما (HAZ) به انحلال رسوبات در حین جوشکاری نشان داد. در مورد جوش های HFSW، حداقل سختی در ناحیه اغتشاشی (stir zone) در حدود 0-6 میلی متر از مرکز جوش قرار داشت. سختی در ناحیه اغتشاشی پایین تر از فلز پایه آلیاژ آلومینیوم است که به نرم شدن (سختی زدایی) منطقه اغتشاشی در آلیاژ آلومینیوم رسوب سختی شده به دلیل رفتار رسوبات در هنگام جوشکاری نسبت داده میشود. گرده جوش به طور متوسط مقدار سختی در حدود 50 Hv است که پایین تر از فلز پایه آلیاژ آلومینیوم است (100 Hv). از طرف دیگر، افزایش سختی در TMAZ و HAZ در فولاد ضدزنگ به دلیل کارسختی فولاد ضد زنگ مشاهده شده است.
شکل4. نمونه شکستگی پس از تست کششی برای جوشهای HFSW
5. پروفایل های سختی مقطع جوشکاری FSW و HFSW
3.3 ریزساختار در FSW و جوشهای HFSW
شکل 8 ریزساختار نوری مناطق مجزا را در جوشهای FSW و HFSW تحت سرعت چرخش ابزار 300 دور در دقیقه و سرعت حرکت 48 میلی متر در دقیقه نشان میدهد. (a) ساختار جوشهای FSW و (b) به ترتیب ساختار جوشهای HFWE است.
همانطور که در شکل a8 نشان داده شده است، ریزساختار HAZ در آلیاژ آلومینیوم در سمت کناره ساختار کمی درشت اما بسیار شبیه به فلز پایه آلیاژ آلومینیوم است. دانههای آلیاژ آلومینیوم در TMAZ، در سمت کناره کمی ریز و در جهت نورد فلز پایه آلیاژ آلومینیوم به دلیل نیروی مکانیکی و گرمای ناشی از اصطکاک شانه ابزار چرخشی، کمی متفاوت و دراز شده بودند. گرده جوش ساختار کامپوزیتی از دانههای ریز تبلور یافته شده آلیاژ آلومینیوم و ذرات استنلس استیل را که از سطح فولاد ضدزنگ پراکنده شده بود و ساختار کاملاً unmixed در فصل مشترک بین آلیاژ آلومینیوم و فولاد ضد زنگ نشان داد.
همانطور که در شکل 8b نشان داده شده است ، در جوش های HFSW، دانههای آلیاژ آلومینیوم در طرف کناره نسبت به جوشهای FSW در HAZ و TMAZ ریزتر است. گرده جوش از ساختار کامپوزیتی از دانههای کمی ریز تبلور یافته از آلیاژ آلومینیوم و ذرات فولاد زد زنگ که از سطح فولاد ضدزنگ پراکنده شدهاند و ساختار کاملاً مختلط در فصل مشترک بین آلیاژ آلومینیوم و فولاد ضدزنگ برخلاف FSW نشان داد. دانههای تبلور یافته کمی ریزتر در SZ جوشهای HFSW در مقایسه با جوشهای FSW به تولید تغییر شکل پلاستیک شدید و افزایش دما نسبت داده میشود که این امر ناشی از افزایش جریان مواد با استفاده از GTAW به عنوان منبع پیش گرم کننده از فولاد ضد زنگ است. قابل توجه است، در این مقاله، دمای منطقه اغتشاشی در طی فرآیند HFSW ممکن است تا جایی که ممکن است تبلور مجدد رخ دهد، تا 500 افزایش یابد. هنگامی که تبلور مجدد توسط ورودی حرارتی اضافی فرآیند HFSW صورت میگیرد، اندازه دانه میتواند کمی کاهش یابد و تراکم نابجایی کاهش یابد. در نتیجه، سختی و مقاومت می تواند کاهش یابد و شکل پذیری افزایش یابد.
شکل 9. تجزیه و تحلیل EDS را در جوشهای HFSW نشان میدهد. (a) گرده جوش در آلیاژ آلومینیوم در سمت عقب جوشها است و (b)دگمه جوش را در فولاد ضد زنگ در قسمت جلو جوش.
همانطور که در شکل 9a نشان داده شده است، ترکیبات شیمیایی از نقاط 1 ، 2 و 3 را نشان میدهد. نقاط 1 و 3 به ترتیب ترکیب شیمیایی مشابه آلیاژ آلومینیوم اصلی و فولاد ضد زنگ دارند. مطابق بانمودار فاز، نقطه 2 مربوط به منطقه فوقانی تخمین زده میشود که یک ترکیب بین فلزی از FeAl یا FeAl3 باشد ،که منجر به کاهش استحکام اتصال می شود. واتانابه و همکاران.
لی و همکاران، تاناکا و همکاران و تابان و همکاران نشان دادهاند که مقدار کمی ترکیبات بین فلزی در ناحیه فوقانی رابط Fe / Al که بالاترین دما در آن رخ داده است ، پیدا شد. همانطور که در شکل 9b نشان داده شده است، ترکیبات شیمیایی در نقاط 1 و 2 را نشن میدهد. نقاط 1 و 2 ترکیب شیمیایی مشابه فولاد ضد زنگ اصلی دارند.
نتیجه گیری
جوشکاری HFSW از آلیاژ آلومینیوم با فولاد ضد زنگ با موفقیت و بدون نقص جوش در سرعت چرخش 300 دور در دقیقه با استفاده از منبع گرمایش GTAW پیشگرم انجام شد. نتایج میتواند به شکل ذیل خلاصه شود:
- حداکثر استحکام کششی بدست آمده در جوش 93٪ استحکام کششی فلز پایه آلیاژ آلومینیوم برای HFSW و 78٪ برای FSW بود. الگوهای شکستگی انتشار ترک های جوش HFSW ، حالت شکستگی کاملاً انعطاف پذیر را نشان می دهد و نشانگر کاهش رنگ موجداری در سطح شکستگی و حالت شکستگی ترد موضعی (محلی) با شکل شکاف است که به سختی با تغییر شکل پلاستیک همراه است. این نتیجه نشان میدهد که جریان پلاستیکی مواد کافی و اثر آنیل سازی جزئی در مواد غیرمشابه توسط پیش گرم کننده GTAW سمت استنلس استیل ممکن است منجر به افزایش قابل توجه کشیدگی شود و استحکام اتصال بین آلیاژ آلومینیوم و فولاد ضدزنگ را بهبود بخشد.
- در جوش HFSW، حداقل سختی در منطقه اغتشاشی(stir zone) در حدود 0-6 میلی متر از مرکز جوش اندازه گیری شد. با توجه به رفتار رسوب در هنگام جوشکاری، نرم شدن ناحیه اغتشاشی در آلیاژ آلومینیوم رسوب سختی صورت گرفت و منجر به کاهش 50 درصدی سختی در منطقه اغتشاشی نسبت به فلز پایه آلیاژ آلومینیوم شد.
- در جوشهای HFSW، دانه آلیاژ آلومینیوم در سمت کناره ریزتر از جوشهای FSW در HAZ و TMAZ بود. گرده جوش از ساختار کامپوزیتی از دانههای تبلورمجدد شده کمی ریز از آلیاژ آلومینیوم و ذرات استنلس استیل که از سطح فولاد ضدزنگ پراکنده شده اند و ساختار کاملاً درهم آمیخته در فصل مشترک بین آلیاژ آلومینیوم و فولاد ضد زنگ نشان میدهد برخلاف ساختار unmixed در جوش های FSW نشان داد.
- دانههای تبلور یافته کمی ریزتر در SZ از جوشهای HFSW در مقایسه با جوشهای FSW به تولید تغییر شکل پلاستیک شدید و افزایش دما نسبت داده میشود که نتیجه آن افزایش جریان مواد با استفاده از GTAW به عنوان منبع پیش گرم شدن در فولاد ضد زنگ است. نکته قابل توجه ، تأیید شده هنگامی که تبلور مجدد با ورود حرارت اضافی فرآیند HFSW صورت میگیرد ، اندازه دانه میتواند کمی کاهش یابد و تراکم نابجایی کاهش یابد.
در نتیجه ، سختی و استحکام می تواند کاهش یابد و شکل پذیری افزایش یابد.
شکل6. ریزساختارهای نوری جوشهای FSW و HFSW و: (A) فلز پایه آلیاژ آلومینیوم ، (B): HAZ و TMAZ در آلیاژ آلومینیوم ، (C): SZ در آلیاژ آلومینیوم :(D) جوش ، (E): HAZ و TMAZ در فولاد ضد زنگ و :(F) فلز پایه از جنس فولاد ضد زنگ
شکل7. تصویر تجزیه و تحلیل EDS از جوشهای HFSW
درنا اسدی
مشاور ارشد صنایع متالورژی
مقالات مرتبط
رقابت یا جنگ بی چون و چرا؟
رقابت کلمه ای نیست که مستقیما به زبون آورده بشه. ولی غیر قابل انکارهست چه توی زندگی شخصی چه در کسب و کار و… همه در رقابتن، در بهتر بودن درچهارچوب تعیین شده!!
حالا موضوع اینکه رقابت نقشش در زندگیمون چیه؟! لازمه واقعا؟ کی باید بیخیال این رقابت شد؟ همیشه در حال رقابتی یا سرمون بالا هم میگیریم و دور برمون یه نگاه میندازیم؟ خودمون این مسیرو انتخاب کردیم؟
البته رقابت در حدی که نگرشمون به خودمون، سبک زندگیمون، کسب و کارمون در حد معمول باشه و از تعیین کردن مسیر ها و حد و مرزای جدید و ساختن نگرشای نو میترسیم شاید بهترین روش برا ادامه باشه. و اینجا موضوع برامون تموم میشه ولی دنیای پیش روی ما داره تغییر میکنه! چه قدر متوجه تغییری؟ در آینده هم با رقابت و بازی بی چون و چرا میتونی دوام بیاری؟
شاید اولین چیزی که از رقابت به ذهمون میاد همون حس جنگیدن، مبارزه کردن و… باشه که مجبورمون میکنه تواناییمون بالا ببریم و سعی در بهتر شدن داشته باشیم. ولی قسمت دیگه اش اینکه قواعد بازی و حد و مرزا مشخص شده و ما قبولشون کردیم فقط باید توی این رقابت سعی می کنیم بهترین باشیم. مثل همون سربازی که مبارزه میکنه و اگه بهترین باشه زنده میمونه ولی اون نه انتخابی داشته و نه روش مبارزه رو مشخص کرده.
تو چی ؟ تو هم در رقابتی؟ یا سبک و سیاق خودت داری و تو تعین کننده اون حدومرزا و قواعدی؟
بعد از تموم شدن دانشگام حس پوچی میکردم چون فهمیدم تا زمانی که مسیر مشخص نباشه و نوع رقابتم مشخص نباشه من نمیدونم دنبال چه چیزی هستم. نمیتونم مرزای از پیش تعیین شده ی اطرافم کنار بزارم و ببینم من و دنیای جدید چی میخوایم.چون توی سیستم آموزشی تربیت شده بودم که مسیر مشخص بود و هدف نهایی این مسیر هم مشخص بود و انتخاب هایی هم که در این مسیر داشتیم براساس حرف بقیه بازار کارو… انتخاب میشد اغلب. تبدیل به مبارزی شده بودم که سرم بلند نمیکردم و بگم خب سبک من چیه؟ کدوم حدومرزا رو باید جابه جا کنم؟ و چه قدر الان عاشق اون دانش آموزایی هستم که داخل اون تعریف ها نمیگنجیدن و نمیگنجن. من دقیقا داخل رقابت بی چون و چرا بودم و زمانی که فهمیدم این سبک من نیست و از اینکه در قالب بقیه جلو رفتم چه قدر ناراحتم و بی هویت.
پس رقابتی لازم نیست فقط لازمه تو دنیای جدید با حدومرزای خودت بسازی که رقابت در اون معنایی نداره چون تو اولین کسی هستی که قدم توی این راه گذاشتی.
دنیای پیشرو
در قسمتای اول این نوشته گفتم: (دنیای پیش روی ما داره تغییر میکنه! چه قدر متوجه تغییری؟ در آینده هم با رقابت و بازی بی چون و چرا میتونی دوام بیاری؟) منظورم از تغییرات در حال اتفاق اینکه دنیای بعد از قرن 19 دنیای توده ها بود. همه حول مرکزیت بودن. به بیان ساده تر ادم های مشابه با خواسته های یکسان. چون تولید، بازاریابی و… را آسون تر و در نتیجه باعث افزایش بهره وری میشد. دنیای ما این سبک نیاز داشت چون همین روش باعث ثروت آفرینی شد و باعث شد سبک زندگی در قرن اخیر تغییر کنه. به دنبال این ثروت و سبک زندگی آدما دیگه دنبال حق انتخاب بودن. و زمانی که فرد درک کند که حق انتخاب داره دیگه سبک زندگی و محصولاتی که براساس معیار توده باشه و معمول، برایشان قابل قبول نیست. دنیا دارد به سمت عجیب و غریب شدن پیش میرود و از شبیه توده بودن داره فاصله میگیره. حالا زمانی که تو رقابت باشی و راه های تعیین شده براساس معیارای قبل و تعریف شده ی بقیه بری علاوه بر ندیده گرفتن این دنیای جدید خودت هم در دنیای قبل به سر میبری. این یک فرصت فوق العاده ست!
اولین قدم شکستن این تعریف ها و حدومرزای تعیین شده برا کسب و کار و رشته و سبک زندگیمون هست، کنارش بزار یا ترکیبشون کن با سبک ها و روش های دیگه فاصله ها بینشون از بین ببر و علاوه بر این دست به خلق چیزهای جدید بزن. توی چند کلمه: عجیب غریب باش از دنیای تعریف شده فاصله بگیر و عجیب و غریب ها رو ببین.
شکستن مرزها با 4 گام
مسیر شکستن مرزها و ساخت دنیای خودمون را میتونیم توی 4 قدم جلو ببریم:
- خلاقیت
وقتی همه در حال بهتر شدن در مسیر مشخص هسستن، تو فقط ببین اون راه چی کم داره. چه خلاقیتی کل دنیای اون کسب و کار، رشته و… متحول میکنه. وقتی صحبت از خلاقیت میشه فکر میکنم باید بهره هوشی بالایی داشته باشیم در صورتی که در برای خلاقیت بیشتر از همه نیاز داریم عجیب و غریب باشم. فردی که بهره هوشی بالایی دارد ولی عجیب و غریب نیست تنها مسیر های مشخص شده و کارهای تعیین شده را می تونه به بهترین نحو انجام بده.
به عنوان مثال میتونیم از آیس پک یادی بکنیم که حدومرزای بستنی و تغییر داد چه از لحاظ مزه چه از لحاظ نحوه سرو. بستنی شلی همراه با موزه و مغزیجات که یادآور خاطره ی بچگی بابک بختیاری بوده و سرو آنها در ظرف های سردار با نی همراه با نام برندی عجیب که کنجکاوی و اشتیاق مشتری تحریک میکرده.
اسنپ که خودش از محدودیت منطقه ای آژانس ها با کمک اینترنت و اپ بیرون اورد و محدودیت منطقه ای خودش از بین برد. یا پارک های آبی که تونسته که ترکیبی از مکان تفریحی، ورزشی همراه با ابتکار باشه که حتی حوزه ی مخاطبان خودش تغییر داده. سعی نکرده سهم بیشتری از بازار تعریف شده بدست بیاره بلکه بازار تغییر داده و نیاز جدید به وجود اورده ( مخاطب جدیدی که میتونه شناگر نباشه و همینطور کودک هم نباشه) و اینکار باعث ارزش افزوده شده است.
ابتکار جدید آمازون هم که شامل تأسیس یک فروشگاه فیزیکی به اسم فروشگاه چهار ستاره است نیز جالبه. در این فروشگاه محصولاتی به فروش میرسه که پرفروش بوده و بیشتر از 4 ستاره داشته. در این فروشگاه از اطلاعاتی دیجیتالی در یک فروشگاه فزیزیکی استفاده کرده است عکس اتفاقی که تا الان پیش میومد، که تحول بزرگ را همراهش خودش خواهد داشت.
- حذف
بعضی اوقات به ابتکار نیاز دارین نه برای خلق بلکه برای حذف چیزهای تعریف شده ی معمول زندگی و کسب و کار که کسی نمی پرسه چرا باید اینکار را انجام داد؟ یا تاثیرش چیه؟
این مورد مصداق همون استاد ذنی که به گربه علاقه ی زیادی داشته و به خاطر علاقه ی شخصیش و دوست داشتن گربه اش بوده که همیشه اون رو همراهشچ خودش داشته ولی بعد از مرگش همه تصور میکنن حضور گربه در مراقبه ها یی که انجام میشه لازمه و کسی نپرسه چرا؟ بعد از سالها که تعداد گربه ها زیاد میشه و هزینه هاشون بالا میره استادی این قانون نانوشته رو زیر پا میزاره و افراد دیگه میبینن واقعا وجود گربه لازم نبوده .
بابک بختیاری، برای ساختن آیس پک های خود ظرف های کلاسیکی که چندین سال بود از اون ها استفاده می شد را حذف کرد حتی سفت بودن بستنی رو هم حذف کرد.
میتونیم به حذف برگشت خالی ماشین ها بعد از رساندن مشتری و رفتن مسیر برای رسیدن به مشتری و همینطور دفاتر آژانس دراسنپ که قدیم در آژانس ها طبیعی بود اشاره کرد. که در هزینه ها و همینطور در مورد اول و دوم باعث خدمات زودتر به مشتری میشود.
- افزایش
باید بسنجیم چه عواملی را باید در سطح بالاتری از حد معمول استاندارد در اون حوزه افزیش بدهیم.
همون اسنپ و… استانداردشون توی تمیزی ماشین ها و امنیتی که از طریق اپ هاشون امکان پذیر شد را افزایش دادن.
- کاهش
چه عواملی باید در اون حوزه کاهش داد تا باعث افزایش عملکرد و کاهش هزینه بشه .
برای اسنپ و تپسی و… کاهش زمان انتظار مشتری برای رسیدن ماشین. کاهش هزینه برای مشتری و کاهش مسیرهایی که راننده ها برای مساقر جدید باید طی کنند تا به مبدا مشتری جدید برسند.
هر رشته، شغل، کسب و کاری را که دوست داری بدون توجه به اینکه الان در چه مرحله‌ای است را انتخاب کن تمام حد و مرز های اون را براساس 4 قدم بالا بشکن و دنیای جدیدی به وجود بیار که تو خلقش کردی و به جای گذاشتن انرژی در رقابت ها در تغییر مداوم این مرزها و سبک ها انرژی بگذار.
کار عملی:
کسب وکارت را با فرمول 4 گانه فوق آنالیز کن و بازخوردش را در کاهش هزینه‌ها، افزایش فروش و سرعت انجام کار درکسب وکارت بررسی کن؟
درنا اسدی
متالوژی صنعتی و ارشد جوش خوندم ولی با تجربه و تخصصم، در زمینه آنالیز بازارهای صنعتی و سیستم‌سازی میتونم کمکت کنم تا کسب وکارت جون بگیره
دوستانت در حال خواندن این مقالات هستند.
No post found!
چکیده این مطلب
مقاله « به جای سرمایه گذاری عظیم در گیاهان دارویی، بازارسازی کنید » چه کمکی به کسب و کار شما می کند.
چرا شرکت توییتر، که از بزرگترین شرکتهای فعال در فضای مجازی است، تا مدت زیادی، برای توسعه‌ی زیرساختهای خود سرمایه‌گذاری نمی‌کرد ولی کسب و کارهای مدل وطنی بیشتر دنبال توسعه زیرساخت ها هستند و کمتر به علم بازاریابی توجه دارند.
شما جز کدام گروهی؛ آیا به زیرساخت کسب و کارت توجه بیشتر می کنی یا به بازارسازی و بازاریابی؟
تجربه تلخ و شیرین من
در سال 91 بدون برنامه و آموزش و اطلاع کافی از بازار با یک سرمایه خوب شیرجه زدم تو بازار. وارد بازار بورس و نت ورک شدم و سرمایه عظیمی از دست دادم.
در سال 93 با سرمایه بسیار اندک ( زیر 500 هزارتومن ) یک ایده تولیدی را از خانه شروع کردم و 6 ماه بعد با استخدام 5 نفر کارگاهی در زمینه تولید و بسته بندی ایجاد کردم که در حال حاضر محصولات آن در بیشتر شهرهای ایران( شیراز، اصفهان، تهران، تبریز، مشهد، کرمان ، یزد و دزفول) توزیع می شود.
در مرحله اول معتقد به این باور بودم که باید بزرگ باشی تا دیده شوی در غیر اینصورت زیر پای بزرگان بازار له خواهی شد. بر همین اساس با سرمایه زیاد وارد بازار شدم.
دقیقا نتیجه عکس داد. با پول درشت وارد بازار شدم و همه را نابود کردم. چون نه تجربه کافی داشتم و نه مشاور و مربی با تجربه !!!
از سال 91 و 92 یک شیفت کار می کردم و شیفت دوم فقط آموزش می دیدم و شاگردی می کردم تا اینکه در پایان سال 92 ایده مورد نظرم را استارت زدم و این بار با 500 هزار تومن قرض!!!
معمولا دغدغه اصلی مدیران، کارآفرینان، جوانان جویای کار و.. برای شروع بیزنس جدید و یا توسعه کسب و کار خود به 2 شکل است:
الف) کار را با سرمایه بزرگ و استخدام مدیران و کارکنان با تجربه شروع کنم و یا بهتر است یک شرکت آماده به کار و موفق را بخرم.
ب) یا با سرمایه کم و حتی بدون سرمایه شروع کنم ولی صبر کنم تا بازار من و مشتریان من بیشتر شوند و سپس، برای توسعه زیرساخت های سازمان یا شرکت خود برنامه ریزی کنم.
کسانی که به گزینه اول اعتقاد دارند، نخستین کاری که برای شرکت خود انجام میدهند توسعه زیرساخت است. اگر می خواهند پروژه‌های بزرگ بگیرند، ابتدا یک ساختمان بزرگ خریداری میکنند. یا یک تیم بزرگ کارشناسی تشکیل میدهند. یا یک وام میلیاردی میگیرند تا بتوانند هزینه اجرای برنامه ها و دستیابی به اهداف خود را تامین کنند.
اما کسانی که به گزینه دوم اعتقاد دارند، تا زمانی که مشتری به سراغشان نیاید، یا تا زمانی که فرصتهای جدید پیش روی آنها قرار نگیرد و قطعی نشود، بر روی زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری جدی نمی‌کنند. این گروه از مدیران تا زمانی که پروژه‌های میلیاردی روی میزشان نباشد، برای رشد شرکتشان در حد چند صد میلیون، هزینه نخواهند کرد.
اما کدام راه حل درست است؟ راه حل گروه اول یا گروه دوم؟ شما کدام نگرش را می پسندید.
واقعیت این است که مانند بسیاری از پرسشهای مدیریتی، چنین سوالی پاسخ قطعی و مطلق ندارد. ضمن اینکه شاید بتوان راه حل میانه ای تعریف کرد. اما شاید برای شما مرور چند نکته جالب باشد:
نکته اول) انتخاب گزینه ی درست تا حدی به صنعتی که در آن فعالیت میکنید ارتباط دارد. به عنوان مثال در میان شرکتهای فعال در صنعت IT (فن‌آوری اطلاعات) مثل: گوگل، آمازون، توییتر. کمتر شرکت موفق بزرگی را در دنیا می توان یافت که با یک وام بزرگ یا یک ساختمان بزرگ شروع به کار کرده باشد. عمده‌ی این شرکت ها از فعالیت‌های بسیار محدود و کارکنان بسیار محدود کار را آغاز کرده ( جف بزوس آمازون را از پارکینگ و تنهایی استارت زد) و تنها پس از «توسعه بازار» و «ایجاد فضاهای جدید کسب و کار و درآمد» به استخدام نیروی جدید، تغییر ساختمان شرکت، سرمایه‌گذاری های جدی و … پرداخته اند.
این در حالی است که در شرکتهای فعال در حوزه‌ی انرژی (نظیر نفت و گاز و حتی انرژی‌های نوین) شرکتهای موفق بزرگی دیده میشوند که در ابتدا با سرمایه‌های بزرگ شکل گرفته و در ادامه به تدریج به توسعه بازار خود پرداخته اند.
نکته دوم) انتخاب گزینه درست، تا حدی نیز «یک گزینه فرهنگی» است! در کشورهای توسعه یافته که منابع با دقت بیشتری هزینه میشوند، معمولاً گزینه دوم انتخاب میشود و بی دلیل، سرمایه گذاری سنگینی در یک حوزه انجام نمیشود.
این در حالی است که فضای فرهنگ مدیریت کشورهای در حال توسعه، به شکلی است که برای انجام هر کار بزرگی، ابتدا سرمایه گذاری روی زیرساخت انجام شده و سپس در خصوص بازارسازی فکر میشود.
به عنوان مثال در صنعت خودرو کشورهای توسعه یافته، به سادگی می‌توانید موارد زیادی را بیابید که یک شرکت از تولید تک خودرو شروع کرده و به تدریج با توسعه‌ی بازار و افزایش مشتریان، سرمایه گذاری برای توسعه ی خود را آغاز کرده اند. ( مقایسه ایران خودرو با فورد آمریکا)
این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، عمده‌ی کارخانجات خودروسازی، در مقیاسهای بسیار بزرگتر و با سرمایه گذاری جدی، به صورت ناگهانی شروع به فعالیت نموده‌اند و سپس به جستجوی مشتریان پرداخته‌اند.
نکته سوم) در میان کارآفرینان، این آمار کم و بیش در کشورهای مختلف وجود دارد که کسانی که با سرمایه‌ی شخصی و کم خود شروع به کار کرده و به تدریج با رشد و توسعه ی بازار، اقدام به توسعه زیرساخت میکنند، موفق تر از سرمایه گذارانی هستند که به صورت ناگهانی، با زیرساخت های بزرگ وارد فضای کسب و کار میشوند. یا لااقل میتوان گفت مدیریت سازمانهایی از نوع اخیر دشوارتر است. چون دانش و تجربه‌ی مدیران مطابق با شرایط و فرهنگ سازمان رشد نکرده است.
نکته چهارم) به دلایل فوق است که بسیاری از شرکتهای بزرگ، با وجودی که از سرمایه کافی برخوردار هستند، به جای تاسیس یک شرکت تازه، شرکتی را که از قبل وجود داشته و به تدریج رشد کرده، خریداری میکنند و آن را رشد میدهند. چون می‌دانند که با سرمایه گذاری مستقیم وایجاد زیرساخت، همواره احتمال اینکه شرکت جدیدالتاسیس ناتوان و یا کم توان باشد، بیشتر خواهد بود.
شرکت توییتر، که از بزرگترین شرکت های فعال در فضای مجازی است، تا مدت زیادی، برای توسعه‌ی زیرساخت های خود سرمایه‌گذاری نمی‌کرد و ابتدا منتظر می‌ماند که مشتریان و بازار ایجاد شوند تا سپس و به تدریج، به توسعه‌ی زیرساختهای خود اقدام کند.
طی سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ زیاد پیش میآمد که حجم کاربران توییتر در حدی افزایش می‌یافت که سرور و امکانات، پاسخگوی نیاز آنها نبود. شرکت توییتر با نشان دادن این نهنگ که به Failing Whale معروف شده است، به کاربران یادآوری می‌کرد که حجم زیاد بار روی سرور در حدی است که توییتر از عهده‌ی مدیریت آن برنمی‌آید.
توییتر تنها زمانی به توسعه‌ی زیرساخت اقدام کرد که از وجود بازار کافی و مشتریان قطعی اطمینان حاصل کرد. شرکت موفق توییتر را با برخی از شرکتهایی مقایسه کنید که در کشور ما مشغول به فعالیت هستند و هرکدام چندین برابر سرورهای امروز توییتر امکانات دارند. اما از آنجا که این سرمایه گذاریهای زیرساخت، قبل از توسعه ی بازار اتفاق افتاده، امروز در ایجاد بازار و ارائه‌ی خدمات و ایجاد درآمد بسیار ضعیف یا حتی ناتوان، هستند.
Failing Whale امروز به یک نماد تبدیل شده است. نمادی که به ما یادآوری میکند، توسعه هدفمند بازار بر توسعه‌ی بی هدف زیرساخت، مقدم است. و این جاست که متوجه نکته مهم: « به جای سرمایه گذاری عظیم درصنعت گیاهان دارویی، بازارسازی کنید.» می شویم.
کار عملی:
1-کسب وکارت را بررسی کن ببین بیشتر به زیرساخت ها توجه کرده ای یا بازاریابی؟
2-یک برنامه کاربردی برای بازارسازی و بازاریابی کسب وکارت بنویس. و اجرا کن؟
ابراهیم اسدی
بازاریاب و توسعه دهنده کسب وکار های نوین
دوستانتان مشغول مطالعه این مطالب هستند
No post found!
حتما فکر می کنید اجرای « سیستم سازی کسب وکار» به مدیرهای بسیار قابلی که دارای مهارت های بی نظیری دارند وابسته است. افرادی کاملا متخصص با مدارج بالای دانشگاهی، مجهز به روش های بسیار پیشرفته برای آموزش و کنترل کارمندان.
ولی حقیقتا این طور نیست.
یک خبر خوش:
شما هرگز به چنین افرادی نیاز ندارید. چون نمی توانید حتی از پس دستمزدهای آنها برآیید. در حقیقت آن ها موجب از بین رفتن زندگی کاری شما می شوند، به جای استخدام مدیران معروف و کاربلد شما نیازمند یک سیستم مدیریتی هستید.
تصور کن:
به جای استخدام یک مدیر عامل با تجربه و گرانقیمت که توقعاتی چون راننده و مسکن اختصاصی و حقوق نجومی که از خواسته های اولیه اش است، یک جوان با تعهد و عاشق کار با ⅕ حقوق و مزایای آن استخدام کن تا کارها را حتی بهتر از آن مدیرعامل انجام دهد.
یا به جای استخدام چندین کارمند مهندس و تکنسین و لیسانس به بالا، چند تا جوان کم سابقه و جویای نام استخدام کن و آن ها را با سیستم مدیریتی ات هماهنگ کن مطمئن باش مثل یک موتور 6 سیلندر کارت شتاب می گیرد.
ذهنت را خواندم درست است:
حتما شانه بالا می اندازی و می گویی: این حرف دیگه قبول ندارم تمام شرکت های بزرگ و حتی کسب وکارهای بزرگ وابسته به مدیران بزرگ هستند اگر بیل گیتس، استیو جابز، زاکربرگ نبودند، خب مشخصه که مایکروسافت، اپل و فیس بوک هم وجود خارجی نداشت.
آفرین، خودت زدی تو خال… خودت جواب خودت دادی… مگه این آدم بزرگای که نام بردی اولش مدیران بزرگی بودند همین بیل گیتس بار اول که آگهی جذب سرمایه داد کسی تره هم براش خورد نکرد و 1 دلار هم نتونست سرمایه جذب کند.
کارآفرینان و بازاریابان بزرگ بجای استخدام مدیران و کارمندان بزرگ:
الف – روی خودشان سرمایه گذاری می کنند تا از توانمندی بالایی برخوردار شوند نه دلار و نه سکه؛ بهترین سرمایه‌گذاری خود شما هستید! تا می توانید روی خودتان سرمایه گذاری کنید.شما گنج گرانبای بی همتایی هستید .
ب) سیستم سازی کسب وکار خود
انتخاب بهترین سرمایه‌گذاری کار ساده‌ای نیست. به نظر بیشتر سرمایه‌گذاران موفق مثل وارن بافت، کاری بهتر از «سرمایه‌گذاری روی خود» وجود ندارد.
انواع سرمایه گذاری روی خود:
1-گوهر درون خود را پیدا کنید:
سر کین رابینسون یکی از پیشگامان آموزش مدرن می گوید:
گوهر درون جایی است که استعدادها و علاقه‌ها با هم پیوند می‌خورند. برای کسی که عاشق موسیقی است، نوازندگی، رهبری ارکستر و تهیه‌کنندگی مناسب است. با وجود این عشق و علاقه، اگر او صدای خوبی نداشته باشد هرگز نمی‌تواند خواننده‌ای موفق شود. اما اگر همین فرد استعداد مالی داشته باشد میتواند در تهیه‌کنندگی موفق عمل کند.
این اولین سرمایه‌گذاری است که هرکس باید انجام دهد. قبل از آن که به این فکر کنید که چه خانه‌ای بخرید، از خود سوال کنید که
هر روز برای چه کاری می‌خواهید از این خانه خارج شوید. قبل از کشف ارزش سهام شرکت‌ها، باید هویت اصلی خود را کشف کنید.
2-مطالعه کنید، اما خوب بخوانید
یکی از سودآورترین سرمایه‌گذاری‌های دنیا، مطالعه است. می‌توانید با خواندن یک کتاب ۵۰ هزار تومانی، مهارتی بیاموزید که هر ماه چند میلیون تومان درآمد بیشتر داشته باشید. مثلا با مطالعه کتاب بازاریابی نسل چهارم از فیلیپ کاتلر با فرمول جدید بازاریابی و فروش آشنا می‌شوید و نتیجه آن پیدا کردن مشتریان جدید وافزایش فروش کسب وکارت است. دانشی که با خواندن کتاب‌ها می‌توانید به دست آورید، ارزش شما را بسیار بیشتر از هزینه خرید کتاب‌ها میکند.
شخصی را تصور کنید که هر روز یک ساعت کتاب می‌خواند. در این زمان، او میتواند 20 صفحه مطالعه کند، یعنی هر ده روز یک جلد کتاب. بعد از ده سال او بیش از ۳۰۰ جلد کتاب خوانده است. این شخص برای خرید این کتاب‌ها به‌طور میانگین 10 میلیون پول می‌پردازد. اما عنوان استاد خیلی بیشتر از این مبلغ ارزش دارد.
3-عاشق سلامتی خودتون باشید
اگر همین امروز دکتر ادیب استاد ریسک بازار خبر دهد که قیمت طلا تا ۱۰ سال بعد هزار برابر خواهد شد. اگر مطمئن باشید که این خبر درست است، معقول خواهد بود که مقدار زیادی طلا بخرید. اما شرط مهم برای سودآور کردن این سرمایه‌گذاری، این است که ۱۰ سال بعد زنده باشیم. بیشتر سرمایه‌گذارها طوری از آینده حرف میزنند که انگار تردید ندارند عمری طولانی خواهند داشت. ولی تعداد کمی از آنها برای داشتن عمری طولانی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری میکنند.
با سرمایه‌گذاری اندکی روی سلامت خود، می‌توانیم از پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور درمانی ایمن شویم. هزینه توجه به سلامت آن‌قدرها زیاد نیست. روزی نیم ساعت ورزش یا ترک کردن سیگار خرج ندارد. این سرمایه‌گذاری بی‌اندازه ارزان باعث میشود که از پرداخت هزینه‌های درمانی سرسام‌آور ایمن شویم. تنظیم‌کردن برنامه خواب و بهبود وضعیت تغذیه هم خرج زیادی ندارد، اما بسیار سودآور است.
4-در کارهای خیر و عمومی شرکت کنید
شرکت در خیریه منافع زیادی به همراه دارد. بیشتر مردم فکر میکند اعتبار و شهرتی که از کار خیر کسب میشود، سود نهاییِ کار خیر است. اما به‌غیراز منافع ریاکارانه نیکوکاری، منافعی سودآورتر هم وجود دارد. مطالعات نشان میدهد که بخشندگی باعث بهبود شرایط روانی، افزایش خوشحالی و خلاقیت میشود. همچنین بررسی‌هایی وجود دارد که نشان میدهد شرکت در خیریه باعث میشود افراد بیشتر احساس ثروت کنند.
5-دوست، سرمایه‌ای باارزش
بسیاری از مردم فکر میکنند دوست‌ها فقط منابع مالی ما را مصرف میکنند و هیچ خیری در «رفیق‌بازی» نیست. البته که دوست‌هایی هستند که بی‌ارزش و وقت‌تلف‌کن باشند. اما دوست‌های خوب، سرمایه‌هایی ارزنده هستند. مثلا می‌دانیم که داشتن یک استایلیست که ظاهر شما را بهتر کند، باعث افزایش درآمد شما خواهد شد. اما هزینه‌ای که لازم است به استایلیست بدهید آن‌قدر زیاد است که به اندکی درآمد بیشتر نمی‌ارزد. یک دوست باسلیقه میتواند به شما کمک کند که لباس‌هایی بهتر را با پول کمتر بخرید. معمولا دوستتان از شما پول نمی‌گیرد یا به شما تخفیف خوبی میدهد. تعداد زیادی دوست متخصص و آگاه باعث میشوند که با خرج کم، به منافع زیاد دست پیدا کنید.
طبیعی است که برای نگه‌داشتن این دوست‌ها در زندگی‌تان، باید آنها را در این منفعت شریک کنید. مثلا می‌توانید با یک هدیه از آنها تشکر کنید. توجه کنید که بدون او می‌خواستید پول زیادی برای خرید لباس خرج کنید.
مهم‌ترین دارایی بیل گیتس، خودش است. اگر تمام پول او را به من بدهید، من در مدتی اندک، تمام پول را از بین می‌برم ولی بیل گیتس خیلی زود دوباره به ثروت خودش میرسد. استیو جابز از اپل اخراج شد، اما او هنوز جابز بود. او شرکت نکست و پیکسار را در همان سال‌های دور از اپل تاسیس کرد. جابز ماشین خلق ثروت بود. نه به خاطر پولی که در حسابش داشت. به خاطر سرمایه انسانی هنگفتی که در خود ایجاد کرده بود.
نکته جالب این است که هیچ‌کس نمی‌داند کدام مهارت در کجا به کارش میآید. اما خط خوش، ظاهر مناسب، بدن سالم، سواد موسیقی، دانش اقتصاد، مهارت‌های مدیریت و مهارت‌های ارتباطی معمولا به درد هر کسی می‌خورد. کسب مهارت‌هایی ازاین‌دست، بهترین سرمایه‌گذاری‌ای است که هر فرد میتواند انجام دهد.
ب) کسب وکارشان را به یک سیستم مدیریتی کارآمد تبدیل می کنند.
از طریق سیستم سازی می توانیم کسب وکارتان را به یک مدل اجرایی قابل واگذاری و شعبه فروشی درآورید.
بسیاری از مدیران این تفکر اشتباه را دارند که هیچ‌کس مانند خودشان نمی‌تواند کارها را به‌خوبی انجام بدهد. عده‌ای دیگر فکر میکنند اگر کارهای مهم را به دیگران واگذار کنند خودشان فرد بی‌ارزشی خواهند بود یا کارکنان از آنها حساب نخواهند برد. اگر افرادی مثل بیل گیتس، استیو جابز و … این‌طور فکر می‌کردند هنوز یک شرکت بسیار کوچک داشتند و احتمالا خودشان در حال برنامه‌نویسی بودند! چون فکر می‌کردند هیچ‌کس مثل خودشان نمی‌تواند برنامه‌نویسی کند.
برای ساختن یک کسب‌و‌کار موفق هیچ راهی ندارید جز واگذاری کارها به دیگران. البته شاید این واگذاری تا مدت‌ها با آموزش و نظارت همراه باشد تا به نتیجه مطلوب برسید.
سیستم سازی باعث می شود تمام کارمندان از لحاظ میزان توانایی و تاثیرگذاری در سطح مطلوبی قرار گیرند و دیگر لازم نیست شما نگران توانایی کارمندانتان باشید.
یک قدم بسیار مهم و کلیدی در بهینه‌سازی افراد، استخدام افراد مناسب است. استخدام یک کار بسیار ارزشمند و وقت‌گیر است. اغلب مدیران به استخدام به دید یک بحران نگاه میکنند که باید در کمترین زمان حل شود. یک سیستم‌ساز می‌داند باید وقت و انرژی کافی برای استخدام افراد مناسب بگذارد.
قدم مهم دیگر واگذاری کارها است. تا جایی که امکان دارد کارها را به کارمندان واگذار کنید.
هر وقت با کار جدیدی مواجه می‌شوید که باید انجام شود، ابتدا از خود بپرسید: چه کسی میتواند این کار را به‌خوبی انجام بدهد؟ اگر شخص مناسبی وجود ندارد از خود بپرسید: چه کسی با کمی آموزش و کمک میتواند این کار را انجام دهد؟
توانمندی کارکنان را دسته کم نگیرید. احتمالا کارمندانی دارید که با کمی راهنمایی و تشویق می‌توانند کارهایتان را بهتر از خودتان انجام بدهند!
به‌جای کنترل لحظه به لحظه کارکنان، آنها را به حال خودشان رها کنید. ولی هر هفته جلسات منظمی داشته باشید و روند پیشرفت کارها و همچنین مشکلات احتمالی را بررسی کنید.
سیستم مدیریتی کمک کننده بزرگی برای تصمیم گیری در زمان های خاص است.
اگر می خواهید مطمئن شوید به سیستم سازی نیاز دارید؛ کافی است به سوالات زیر پاسخ بدهید:
- هرچه کار میکنید پیشرفت آن چنانی ندارید؟
- اگر یک روز سرکار نروید همه‌چیز از هم می‌پاشد؟
- ذوق و شوقم نسبت به کار خیلی کم شده است؟
- تلنباری از کارهای ناتمام دارم، وقت انجامش را ندارم؟
اگر پاسخ شما به برخی از این سوالات مثبت است، احتمالا وقت آن است که تغییری در کسب‌و‌کارتان ایجاد کنید و سیستم‌سازی را آغاز کنید!
هدف ما از سیستم سازی آن است که با حداقل حضور در محل کار، تمام کارها به‌خوبی پیش برود. احتمالا زمانی که کارآفرین شدید یکی از اهدافتان این بود که علاوه بر موفقیت در کسب‌و‌کار، وقت کافی برای استراحت و تفریح داشته باشید.
اغلب مدیران در محل کار، کارهای یک مدیر را انجام نمی‌دهند. آنها در بهترین حالت یک کارمند خوب هستند و کارهایی را انجام میدهند که از عهده یک کارمند خوب به راحتی برمی‌آید. کارهایی مانند حسابداری، امور مالی، خرید مواد اولیه و حتی مذاکره با خریداران جزو کارهای یک مدیر نیست.
کارهای کلیدی یک مدیر مواردی مثل استخدام، اخراج، انگیزش کارکنان، هدف‌گذاری، تعریف پروژه، طراحی استراتژی و … هستند. اگر سیستم‌سازی نکنید هیچ‌گاه فرصت کافی نخواهید داشت تا به کارهای واقعی یک مدیر بپردازید!
– سیستم مدیریتی تمام مراحل اجرایی کار را به صورت یک دستورالعمل ساده اجرایی در می آورد
شاید بزرگترین ضعف اغلب کسب‌و‌کار در این مورد باشد. هر فعالیتی که در کسب‌و‌کار انجام میشود باید دستورالعمل مشخصی داشته باشد.
دستور العمل اجرایی کسب وکار شما:
- دستورالعمل صحبت با مشتری
- دستورالعمل کارهای اجرایی
- دستورالعمل کارهایی که در بخش های مختلف انجام می شود
- دستورالعما انجام جلسات و سمینارها
در بسیاری از شرکت‌ها دستورالعمل مشخصی وجود ندارد. مثلا شما باید یک دستورالعمل صحبت با مشتری داشته باشید. اگر مشتری بگوید چرا قیمت شما این‌قدر زیاد است، همیشه باید یک پاسخ یکسان بشنود و آن پاسخی است که شما در دستورالعمل پاسخگویی به مشتری نوشته‌اید. اگر کسی تخفیف می‌خواهد واکنش شما و هرکدام از فروشندگان باید دقیقا یکسان باشد. پس تمام حالت‌های ممکن را پیش‌بینی کنید و سپس دستورالعمل تهیه کنید.
حتی برای کارهایی که فقط خودتان انجام می‌دهید دستورالعمل درست کنید، چون اگر کاری را مدتی انجام ندهید، شاید جزئیات آن به فراموشی سپرده شود. مثلا برای استخدام، اخراج، پاسخگویی اعتراضات مشتریان و … دستورالعمل‌های دقیقی تهیه کنید. هر وقت دیدید دستورالعمل تهیه‌شده عالی نیست آن را بهبود بدهید.
در بسیاری از شرکت‌ها این دستورالعمل‌ها فقط در ذهن کارکنان وجود دارد و جایی ثبت نشده است. به همین دلیل اگر یکی از کارمندان یا خود مدیر چند روز غایب باشد همه‌چیز به هم می‌ریزد.
مزیت داشتن دستورالعمل آن است که میتوان آن را مدام بهبود بخشید. پس از مدتی شما راهنمای مکتوب ارزشمندی دارید که باعث میشود تمام قسمت‌های کسب‌و‌کارتان به‌خوبی کار کند.
کار عملی:
1-یک لیستی از کارهایی که باید واگذار کنید تهیه کنید.
2- فهرستی از تمام کارهایی که در محل کار انجام می‌دهید بنویسید و آن را به سه گروه تقسیم کنید. کارهای قابل واگذاری، کارهای قابل حذف و کارهایی که فقط باید خودتان انجام دهید.
3- انباری درست کنید و از تمام موارد مصرفی و تجهیزات ضروری یک نسخه اضافه داشته باشید تا در صورت برخورد با مشکل از آن استفاده کنید.
ابراهیم اسدی
بازاریاب و توسعه‌گر کسب وکار
عزیزانی که این مقاله را خواندند؛ مطالب زیر را دوست داشتند
No post found!
استیوجابز، جف بزوس و جان دوئر یک چشم
اگر خبرهای سیاسی و اقتصادی را پیگیر باشی و با مردم کوچه و بازار در ارتباط باشی خیلی از همین افراد در 7 سال گذشته ( بحران سال های 91 و97 ) حداقل 50درصد سرمایه خود را از دست دادند.
متاسفانه این نابودی سرمایه در پربازده ترین بازارهای مالی یعنی ارز، طلا، مسکن و… اتفاق افتاده است.
- چرا این افراد در بازارهای پررونقی چون طلا، ارز و مسکن سرمایه خود را از دست دادند؟
- چرا حتی بچه های کف بازار هم در بین بازنده ها دیده می شوند؟
- چرا تحصیل کردگان رشته های اقتصاد و سرمایه هم جز این فوج شکست خوردگان بودند؟
بیشتر این افراد وارد بازی شدند که نه تخصص داشتند و نه تجربه عملی ! می شود گفت این افراد دچار رعشه ثروتمندی یک شبه شدند. مثلا دیدند رفیق و یا بچه همسایه و باجناقش از این بازار سود خوبی میکنه دچار رعشه شد و با کله پرید توی بازار … غافل از اینکه این بازار نیاز به دانش و تجربه و مهمتر از همه یک راهنما و مشاوردارد.
رفیق بازنده من
یکی از دوستان من در بهار سال ۹۲ با ۳۰ میلیون وام بانکی وارد بورس شد و تا زمستان ۹۳ حدود ۷۰ درصد سرمایه اش را از دست داد. این آقا حاضر نبود یک دوره آموزش بازارهای مالی را بگذراند و براحتی 20 میلیون سرمایه را نابود کرد.
اگر این دوست عزیز مسیر بیزنس های تجاری را بلد بود اولا با قرض و وام بانکی وارد بازار نمی شد. دوما در دنیایی ناشناخته ای بنام بازار بورس بدون آموزش ورود نمی کرد. سوما حتما و حتما از یک مشاور کارآزموده مشاوره می گرفت.
چگونه در آینده از اشتباهات همیشگی جلوگیری کنیم؟
اگر به انتخاب ها و تصمیمات خود در مسیر زندگی دقت کنید، متوجه می شوید که در هر کجا بر اساس دانش و تجربه عمل کرده اید نتایج عالی گرفته اید و بر عکس زمان هایی که تصمیمات احساسی و بدتر از آن لجوجانه و عجولانه گرفته اید گند کاشته اید، و تمام هستی خود را به باد داده اید.
همه اشتباه میکنند، اما همه از اشتباهاتشان درس نمی‌گیرند. بعضی آدم‌ها یک اشتباه را بارها و بارها تکرار میکنند و وقتی هیچ پیشرفتی نمی‌کنند حیران میمانند که دلیلش چیست. زمانی که مرتکب اشتباه می‌شویم اقرار به آن میتواند سخت باشد، گویی با پذیرفتن اشتباه از ارزش‌مان کم میشود. این نوع تفکر زمینه‌ساز مشکل بزرگی است؛ در صورتی که برعهده گرفتن و پذیرش تمام و کمال خطاها تنها راه جلوگیری از تکرار آنهاست.
اشتباهات همیشه قابل بخشش‌اند، به این شرط که فرد جرات پذیرفتن آن را داشته باشد// بروس لی
رویکرد شما در برابر اشتباهات چگونه است؟
محققان آزمایشگاه کلینیک روان‌شناسی دانشگاه میشیگان در پژوهشی به این نکته پی بردند که افراد وقتی اشتباه میکنند یکی از این دو رویکرد را در پیش میگیرند.
- دستهی اول که نگرش ایستا دارند به جملاتی مانند این باور دارند: «فراموشش کن؛ هیچ وقت در این کار خوب نبودم».
- دستهی دوم که از نگرش رشد برخوردارند به عبارت‌های این چنینی گرایش دارند: «خوب شد متوجه شدم! بگذار ببینم کجای کار اشتباه کردم تا دیگر تکرارش نکنم.»
یکی از محققان این آزمایش می‌گوید:
«با توجه کردن به اشتباهات، زمان و انرژی بیشتری را صرف اصلاح آنها میکنیم. نتیجه این است که اشتباه به نفع شما تمام میشود.»
افرادی که نگرش رشد دارند فارغ از آنچه پیش آمده از اشتباهات سربلند بیرون میآیند. چون اشتباهاتشان را می‌پذیرند و از آن برای بهتر شدن سود می‌برند. در مقابل افراد با نگرش ایستا محکوم به تکرار اشتباهاتشان هستند چون برای چشم‌پوشی از آنها نهایت تلاش‌شان را میکنند.
آدم‌های باهوش و موفق به هیچ‌وجه مصون از خطا نیستند صرفا نوع نگرش‌شان است که آنها را قادر میکند از خطاهایشان درس بگیرند. به عبارت دیگر، آنها به ریشه‌های دردسری که درست کردهاند به سرعت پی می‌برند و هرگز یک اشتباه را دو بار مرتکب نمی‌شوند.
اشتباهی که تکرار شود دیگر یک اشتباه نیست: یک تصمیم است.// پائولو کوئیلو
شما خواننده عزیز آکادمی « اُکسل » با کدام نگرش به زندگی نگاه میکنید؟ نگرش رشد یا نگرش ایستا؟
باور بیشتر افراد اینست که بیل گیتس، استیوجابز، جف بزوس و حتی انیشتین و… اشتباه نکرده اند و یادر همه زمینه ها درست اقدام می کنند ولی اگر زندگی نامه این نابغه های تاریخ بشر را مطالعه کنیم دقیقا عکس این مسئله اتفاق افتاده است.
برای اینکه به این مسئله بخوبی پی ببرید و درس بزرگی برای خودت در کسب وکارت شود داستان واقعی زیر را با دقت مطالعه کن.
پروژه سگوی و خطای ستارگان دره سیلیکون ولی
اختراعی عجیب، دره سیلیکون ولی را به سرعت به ولوله انداخت و مخترع را ( دین کامن ) ادیسون عصر نامیدند. «استیوجابز»اختراع را شاهکار دنیای دیجیتال نامید و حتی به مخترع پیشنهاد خرید ۱۰درصد به مبلغ ۶۳ میلیون دلار را داد، ولی کامن پیشنهاد را رد کرد. “جف بزوس»صاحب فروشگاه آمازون با یک نگاه عاشق این اختراع شد و به مخترع گفت:
« شما محصولی دارید که آن چنان انقلابی است که هیچ مشکلی برای فروشش نخواهید داشت.»
“جان دوئر”سرمایه گذار معروف که قبلا با سرمایه گذاری در گوگل و اپل و… ثروت زیادی بدست آورده بود خیلی سریع ۸۰ میلیون دلار به درون این کسب و کار پمپاژ کرد و خیلی ذوق زده بود و می گفت: این پروژه در سال اول رکورد یک میلیارد دلار خواهد زد. و مخترع هم خیلی خوش بین بود که هفته ای ۱۰ هزار از این دستگاه خواهد فروخت.»
این محصول سگوی (ابزار حمل و نقل شخصی با توازن خود بخودی ) نام داشت که به قول مجله تایم از بزرگترین ناکامی دنیای فناوری بود که با شکست روبرو شد و نه تنها رکورد نزد و هفته ای ۱۰ هزار فروش نرفت بلکه در طی ۶ سال فقط و فقط ۳۰ هزار فروش رفت.
چرا ابر قهرمانان فناوری اشتباه کردند؟
راستی چرا سگوی بر زمین ماند و به پرواز در نیامد. مگر استیوجابز، جف بزوس و دوئر شاخ های دنیای دیجیتال و ژنرال های دره سیلیکون ولی نبودند، چرا اشتباه کردند ؟ چرا سرمایه خود را بر باد دادند. آیا باورمان می شود که ژنرال های دره «سیلیکون ولی» در قضاوت و شناخت سگوی به اشتباه افتاده باشند!!!
استیوجابز استاد دنیای نرم افزار و سخت افزار و لیدر پروژه ها، جف بزوس شاخ خرده فروشی آنلاین جهان چرا اشتباه کردند؟ کجای کار را اشتباه رفتند؟ مگر این بزرگان ، دنیای هزاره سوم را به چالش نکشیدند و تحول آفرین نشدند؟
اگر دقیق و موشکافانه به مسئله بنگریم باید در سه مورد شکست را بررسی کرد تا هم برای جهان انفورماتیک درس تازه ای باشد و هم برای تک تک انسانها که از این پروژه ی سگوی درس زندگی و کسب وکار یاد بگیرند.
عوامل اشتباه پروژه سگوی
- بی تجربگی در حوزه غیر مربوط
- غرور
- اشتیاق فراوان
استیو جابز و جف بزوس در حوزه فناوری و دنیای آنلاین استاد استادان بودند. جان دوئر در سرمایه گذاری فناوری تاکنون موفقیت های زیادی کسب کرده بود، ولی :
- آیا در سیستم حمل ونقل هم همین خبرگی و تجربه جهانی را داشتند؟
- آیا آینده پژوهی این سه ضلع قدرتمند در حوزه حمل ونقل هم در حد دنیای فناوری می توانست باشد؟
- آیا شناخت شمی استیوجابز در صنعت فناوری ، در صنعت حمل و نقل هم کاربرد دارد؟
- آیا شناخت شمی در حوزه ناشناخته جوابگو است یا نیاز به شناخت سیستماتیک دارد؟
استیو، جف و جان نوآفرین بودند آنهم نوآفرینان ممتاز کره خاکی ولی پدیدآورنده حوزه حمل ونقل که نبودند، برای قضاوت در مسئله ای همیشه پدیدآورندگان همان حوزه قضاوت درست و حسابی انجام می دهند نه صاحب نظران حوزه دیگر!!!
هر سه نفر انسان های بزرگ و وارسته ای بودند ولی در پروژه سگوی با غرور واشتیاق زیاد رود کردندو همین مسئله خیلی کمبودهای پروژه را از چشم آن ها دور کرد، تا نتوانند تمام حقایق پنهان سگوی را ببینند. اشتیاق استیوجابز و جف بزوس در این پروژه خیلی زیاد بود!! بطوری که وقتی استیو سوار سگوی شد حاضر نبود از سگوی پیاده شود و برای تست کردن تحویل نفر بعدی بدهد.
این ۳ عامل باعث شکست سرمایه گذاران و نوآفرینان بزرگ حوزه دیجیتال گردید.
چون این عوامل باعث شد که نتوانند به درون این پروژه نفوذ کنند و این می تواند برای پدر و مادران، معلمان و کارآفرینان کسب وکارهای نو درس بزرگی باشد که قضاوت و یا حتی ورود در حوزه ای که تخصص ما نیست خطای بزرگی است. و نتیجه بسیار وحشتناکی برایمان خواهد داشت. بهتر است برای قضاوت و حضور در حوزه غیر مربوط با مطالعه و آموزش های لازم و استفاده از تجربه بزرگان آن حوزه انجام شود.
شکست خوردگان بازار ایران در بحران سال های 91 و 97
* معمولا کارمندان با گرفتن پاداش بازنشستگی وارد بازارهای مالی ارز، طلا و مسکن می شوند وبه علت بی تجربگی خیلی سریع سرمایه خود را از دست می دهند.
* جوانان تحصیل کرده وافرادی که دچار رعشه کارآفرینی شده اند وارد صنعت یا حوزه غیر مرتبط با مهارتشون می شوند و خیلی سریع سرمایه خود را از دست می دهن
بخوانید: چگونه مواظب دارایی خود باشیم تا در بحران ها نابود نشود؟
*خانواده های ایرانی: در این ۱۰ سال اخیر هرچند بازار ارز، طلا، بورس و مسکن و… از جهش های زیادی برخوردار بوده است ولی بیشتر شکست خوردگان مردم عادی بودند که با عجله و بدون شناخت شیرجه زدند به این بازارها و با کله به ته استخر ضربه فنی شدند.
* خرده فروشان بازار: خرده فروشان بازار سنتی چون عادت به خرید مدت دار از عمده فروشان دارند پول فروش را می توانند چند ماهی در اختیار داشته باشند همین عامل باعث وسوسه این گروه گردید که بدون علم و تجربه وارد بازارهای ارز، طلا و مسکن شوند و سرمایه زیادی را نابود کنند.
* متاسفانه حتی شرکت های بزرگ و هلدینگ ایران مثل: صنایع فولاد، پتروشیمی و… چون در دهه 90 سرمایه عظیمی از طریق بالا رفتن دلار بدستشان افتاد این سرمایه را وارد بازار ملک و سرمایه گذاریهای غیر تخصصی کردند با رکود مسکن و ملک روبرو شدند و تمام سودی را که از طریق صادرات بدست آورده بودند از دست دادند.
– طبق گزارش بانک مرکزی 5000 شرکت بزرگ ایران حدود 120 هزار میلیارد ریال بدهی بانکی دارند که نه توان پرداخت اصل وام را دارند نه توان پرداخت سود بانک.
علت اصلی این بدبختی و فلاکت فقط و فقط بخاطر ورود به صنعتی غیر از مهارت و فعالیت اصلی می باشد که معمولا پیش بینی ها و قضاوت ها اشتباه از آب در می آید همانطور که استیوجابز و جف بزوس در پروژه سگوی مرتکب شدند. نداشتن تجربه در صنعتی غیراز تخصص خود است که معمولا انسان های طمع کار و یا مغرور دچار این مشکلات می شوند.
چه باید کرد تا…
تجربه 4 دهه اخیر در حوزه مالی و سرمایه گذاری، نقشه راه علمی و اقتصادی خوبی در اختیار ما می گذارد تا دچار اشتباهات وحشتناک مالی نشویم که نه تنها سرمایه خود را از دست ندهیم بلکه در زمان بحران اقتصادی دارایی خود را افزایش دهیم.
الف) در حوزه ای که تخصص و مهارت ممتاز و عالی نداریم سرمایه گذاری نکنیم حتی اگر خبرهای داغ ما را وسوسه کند.
ب) اگر خواستیم در بازارهای مالی ( ارز، طلا و مسکن و…) شرکت کنیم مراحل شاگردی کردن، آموزش آکادمیک و مشاوره گرفتن از مشاوران با تجربه را رعایت کنیم.
پ) در زمان بحران وارد بازار جدید نشوید. باید قبل از بحران سرمایه گذاری کرد( شکار سرمایه) متاسفانه 85درصد بازنده های 10 سال اخیر گروهی هستند که که در اوج بحران مالی سال 91 و 97 وارد بازار خرید ارز و طلا شدند.
ت) فقط با داشتن استراتژی فعالیت در یک حوزه مشخص و با فرمت های متنوع در بازار باشیم و از این شاخ به آن شاخه نپرید.
ث) با قرض، وام و نزول در بازار سرمایه گذاری نکنیم. پول را در جایی بخوابانیم که حداقل 1 سال به آن نیاز نداشته باشیم.
چ) مطالعه و یادگیری دائمی از نان شب هم واجب تر است. آرشیوی از کتاب ها، مجلات و سایت هایی که حرف اول را در حوزه کسب وکارت میزنند مشخص کن و در هر شرایطی طبق برنامه مطالعه را انجام بدید.
کتاب ها ی حوزه مدیریت و کسب وکار
*یک هیات مدیره فرضی از افرادی که مورد اعتماد است تعیین کن و هر هفته با این گروه دوست داشتنی جلسه بگذار و خودت، کسب وکارت و آینده کسب وکارت را به چالش بکش و آنالیز کن.
کارعملی:
-در 10 روز گذشته در چه مواردی غیر از حوزه کاری و مهارتی خودت قضاوت کردی؟( حداقل 5 مورد نام ببر)
– برای اشتباه بودن هر مورد از قضاوت های غیر تخصصی بالا حداقل 2 دلیل بیاور؟
– در دفتر یاداشت شخصی ات یک گزارش از قضاوت ها و تاثیرات منفی آن بنویس و بخودت قول بده و متعهد شو در آینده از این اشتباهات دوری کنی؟
-برنامه عملی برای 5 سال آینده خود بنویسید و در این برنامکه 5 ساله نوع سرمایه، مدت و زمان و مقدار سرمایه گذاری را مشخص کنید.
ابراهیم اسدی
بازاریاب و توسعه گر کسب وکار
مطالب مرتبط:
No post found!